DA kap Ramaphosa oor grondonteiening in debat

Mmusi Maimane, leier van die DA.

Die DA het Maandag in die debat oor pres. Cyril Ramaphosa se staatsrede die nuwe president aangeprys, maar tegelyk ook skerp gekritiseer.

“Dit het Vrydagaand goed gevoel om ʼn Suid-Afrikaner te wees. Toe ek opkyk en pres. [Thabo] Mbeki sien toe onthou ek sy bekende woorde “ons is almal Afrikane”; toe ek opkyk na adjunkpres. FW de Klerk, toe onthou ek die gees van versoening wat steeds in ons are vloei in die jaar waarin ons Mandela se 100ste jaar vier,” het Mmusi Maimane, leier van die DA, gesê.

Maimane het met verwysing na Ramaphosa se uitlatings oor grondonteiening sonder vergoeding gesê dit is ʼn moeilike keuse wat gemaak moet word en die hoop uitgespreek dat Ramaphosa in die bresse sal tree vir die integriteit van die grondwet.

“Vrydag het jy die woorde van die grondwet, wat jy help skryf het, benadruk. Suid-Afrika behoort aan almal wat hier woon. Dapper leierskap vereis dat jy die druk van jou party weerstaan om die wette soos dit vervat is in die grondwet te verontagsaam, insluitend eiendomsregte. Hierdie eiendomsregte hou die hele ekonomie staande – soos jy self weet danksy jou suksesvolle sakeloopbaan.

“Die onteiening van grond deur middel van die Wet op Naturelle-grond van 1913 was apartheid se oorspronklike sonde. Die gevolge daarvan word vandag steeds in die samelewing gevoel en moenie ʼn fout maak nie, dit moet aandag kry. Ons kan dié ongeregtigheid takel op ʼn manier wat die wet en die regte van huidige en toekomstige grondeienaars respekteer.

“Ons kan grondhervorming bespoedig deur korrupsie en oneffektiwiteit uit te roei. Ons moet opkomende swart boere met wettige grondeienaarskap vertrou en nie net as permanente huurders van die staat nie. Laat dié wat die grond bewerk die grond besit. Ons kan ʼn groeiende, diverse landbousektor hê waarvan wonderlike produkte die wêreld se rakke volstaan, maar ons kan dit absoluut nie hê as boere nie weet of en wanneer hul grond sonder vergoeding van hul weggeneem gaan word nie.

“Grondonteiening sonder vergoeding strook nie met ʼn groeiende, bloeiende ekonomie nie. Jy kan die een of die ander hê, maar nooit albei nie. Dit is waarom ons bure in Zimbabwe wat so ʼn rampspoedige en verwoestende beleid gevolg het dit nou omkeer en hul ekonomie moet herbou.”

“Mede Suid-Afrikaners, ons het vandag ʼn unieke geleentheid. Ons het ʼn korrupte president verwyder en ons werk is nou om die geknakte land wat hy agtergelaat het reg te ruk.”

Maimane het gesê hy glo regtig dat Ramaphosa die “nuwe dagbreek” wat hy belowe het vir Suid-Afrika wil hê en wil sien plaasvind. “Ek wil ook my en my party se ondersteuning vir dié doel bevestig.”

Maimane het melding gemaak van die onderrigstelsel waarin “militante belange van vakbonde voor die belange van ons kinders geplaas word”.

Hy het gesê daar moet erken word dat die skoolstelsel in ʼn krisis gedompel is. “Ons het daarin misluk om ons kinders voor te berei vir die toekoms wat hulle verdien. Leerders in ons armste skole kan nie meeding met leerders in die rykste skole nie. Dit versterk net die ongelykheid.”

Hy het verder vinger gewys na die Suid-Afrikaanse Demokratiese Onderwysersunie (Sadtu) en sy “toksiese invloed”.

Hy het ook gesê dit moet makliker gemaak word vir jong mense om toegang tot werk te kry deur nepotisme, omkopery en korrupsie uit te roei. Maimane het ook voorgestel dat kleiner ondernemings vrygestel word van wetgewing oor die minimumloon.

Toe hy oor die gesondheidsektor gepraat het, het hy melding gemaak van die Life Esidimeni-tragedie en gesê dat hy die Here dank dat so iets nie met sy gestremde familielid gebeur het nie.

“Ek hoop dat ons saam kan werk om te verseker dat elke beampte en politikus wat betrokke was ten volle verantwoordbaar gehou word. Een van die redes vir so ʼn tragedie is die gaping tussen wat sommige beamptes verdien en wat hulle weet van wat in hul eie departemente aangaan.”

Maimane het ook Ramaphosa se toewyding om sy kabinet te verklein verwelkom. “Met 35 ministeriële departemente wat elkeen ook ʼn adjunk het, is ons regering een van die grootstes ter die wêreld. Dit is 100% moontlik om dit te verminder na 15 departemente. Dit sal ons sowat R4,7 miljard per jaar spaar.”

Maimane het ook ʼn beroep op Ramaphosa gedoen om verskeie ministers af te dank. “Wys vir Suid-Afrika jy is ernstig om korrupsie in jou party te beveg en dank vir Bathabile Dlamini, Faith Muthambi, Mosebenzi Zwane, Malusi Gigaba, Des van Rooyen, David Mahlobo, Lynne Brown en Bongani Bongo af.”

Maimane sê dis maklik om die land se probleme op een man te pak, maar staatskaping sou volgens hom nie gebeur het as dit nie vir die ANC se beleid was om kaders in staatsinstellings te ontplooi nie.

“Die grootste applous was Vrydagaand toe hy onderneem het om kaderontplooiing in die rade van staatsinstellings te beëindig en homself daaraan gewy het om bekwame, ervare persone aan te stel.”

Maimane het ook ʼn voorstel gehad vir Ramaphosa oor die Suid-Afrikaanse Lugdiens. “Dit moet opgedeel en verkoop word soos dit al menigmale suksesvol reg oor die wêreld gedoen is. En ons moet die Eskom-monopolie rakende die opwek van krag beëindig en onafhanklike kragvoorsieners en hernubare energiebronne verwelkom.”

Maimane het afgesluit deur te sê Ramaphosa is nie net ʼn president van ʼn party nie. “Jy is ons president en ek is trots om jou so te noem. Ons sal jou ondersteun wanneer jy doen wat reg is, maar as jy foute maak, soos jy sekerlik sal, sal ons jou verantwoordbaar hou.”