Droogte: Boervroue steek wapens weg

Foto: Elaine Krige

Boere in die Noord-Kaap gaan gebuk onder die ergste droogte in dekades en die veekuddes in dié provinsie het die afgelope vyf jaar halveer.

Só hopeloos is die situasie dat talle boere alles verkoop en boervroue hul mans se gewere van hulle weghou, uit vrees dat hul donker gemoed die oorhand kry.

In Vanwyksvlei, ʼn klein plaasgemeenskap naby Prieska, sukkel kakiebos om te groei en weivelde moes in sommige gevalle plek maak vir sandduine. Op pad na plase in dié omgewing lê gevrekte skape en beendere in die veld.

“Nie eens die karoobossies groei meer behoorlik nie. Dis die eerste keer in my lewe dat ek dít sien,” sê Johnny Visser, ʼn boer van Vanwyksvlei.

Volgens Nicol Jansen, president van AgriSA in die Noord-Kaap, ervaar 70% van die provinsie die ergste droogte in 50 jaar. “Vir die res is dit die ergste droogte in menseheugenis.”

Foto: Elaine Krige

Baie boere sit met net ʼn fraksie van die kudde wat hulle verlede jaar gehad het. Johan van der Colff, voorsitter van die Rooivleisprodusente-organisasie in die Noord-Kaap, sê op plekke het die kudde met tussen 50% en 70% afgeneem.

“Dit beteken boere kry nou minder as die helfte van hul oorspronklike inkomste,” sê Jansen. “Ons ken seisoenale droogtes, maar dit is ʼn ramp dié. Wat dit erger maak, is dat ʼn mens nie versekering teen die droogte kan uitneem soos teen ʼn brand of ongeluk nie.”

Jan Moolman, ʼn boer van Vanwyksvlei, sê voor die droogte het hulle 800 ooie gehad. “Nou het ons maar 100 oor. Dis ʼn totale ramp. Ons het amper soveel diere oor as toe ons tien jaar gelede begin boer het. Vanjaar is dit weer ʼn swart Kersfees.”

Foto: Elaine Krige

Visser sê van die boere het nie meer diesel om hul plase te verlaat nie. “Ek ys om te dink wat gaan gebeur as my bakkie die gees gee. Want ek sal nie ʼn ander bakkie kan bekostig nie.”

Nog ʼn boer vertel die boervroue het begin om hul mans se vuurwapens met hulle saam te dra of die kluis se sleutel weg te steek, uit vrees dat hul mans selfmoord sal pleeg weens die las van die droogte.

Berdine Vos se man het homself net meer as ʼn jaar gelede in die buitekamer van hul plaashuis geskiet. Sy boer nou al die afgelope 43 jaar op dieselfde plaas buite Vanwyksvlei. “Hy was baie prakties. Hy het geweet die droogte gaan nie vinnig verdwyn nie,” sê Berdine oor haar man. Die egpaar het 1 400 skape verloor, nadat dit tien jaar gelede behoorlik op hul plaas gereën het. Vos bly nou alleen op hul plaas agter, sonder enige skape.

Boer Rudi Oberholzer by sy skape. Foto: Elaine Krige

Rudi Oberholzer, Vos se buurman, sê 12 boere het die afgelope paar jaar al hul vee verkoop en ophou boer, omdat die las van die droogte vir hulle te swaar geword het.

“Dit het ʼn rimpeleffek op die hele plaaslike ekonomie. Die abattoir slag nie meer elke dag nie en ondernemings maak toe, want die boere het nie meer geld om uit te gee nie,” sê Oberholzer. Die trane lê vlak in sy oë wanneer hy vertel van sy dogter op universiteit. Hy weet nie of hy dit kan bekostig om haar volgende jaar weer terug te stuur nie.

Deon Oberholzer, voorsitter van die boerevereniging in Vanwyksvlei, sê hy is baie bekommerd oor die uitwerking van die droogte op die beskikbaarheid van rooivleis in Suid-Afrika. “As die Karoo soveel lammers verloor, gaan ons binnekort ʼn geweldige tekort aan rooivleis hê en dit gaan waarskynlik later onbekostigbaar wees.”