Foto’s: Só gaan Verlorenvlei vir altyd verlore

Felicity Strange en Sandra Prinsloo staan in die middel van die droeë Verlorenvlei. Foto: Esté Meyer Jansen/Maroela Media.

“Ek glo ʼn vleiland is ʼn goeie barometer van wat in die omgewing aangaan. As die vlei wys daar is fout, dan is daar fout met die hele omgewing se waterstelsel.”

So sê Pierre Brink, ʼn bekommerde inwoner van die Verlorenvlei. As daar enige waarheid in sy woorde steek, stuur een van die grootste vleilande aan die Weskus, net buite Elandsbaai, op ʼn ernstige ekologiese ramp af.

Dié vleiland, wat ʼn gebied van 1 500 hektaar beslaan en ook een van die min varswatermere aan die kuslyn insluit, vorm deel van die rivierstelsel van ongeveer 30 km.

Gedurende die laaste twee jaar het die vleiland egter so erg opgedroog, dat mense nou droogvoets regdeur kan stap. Vir sover as wat die oog kan sien, is daar net riete en gekraakte grond met ʼn bietjie water wat onder die brug naby Elandsbaai uitsyfer en ʼn vlak varswatermeer waarin pelikane nou slegs met hul pote toe onder die water kan staan.

Maroela Media het die vleiland Woensdag besoek en kon dit kwalik glo toe inwoners vertel hoe hulle in die verlede in die vleiland en sy meer geroei en met seilbote gevaar het. Die besoek was deel om bewusmaking te skep vir Wêreldvleilanddag wat jaarliks op 2 Februarie gevier word. Die dag plaas die fokus op vleilande wat waterstelsels help suiwer en gronderosie laer af in die rivierstelsels help voorkom.

“Die situasie is haglik. Die reën het net minder en minder geword en ons is nou op die plek waar gedeeltes van die vlei heeltemal opgedroog het,” het die aktrise Sandra Prinsloo, wat ook ʼn bekommerde inwoner van die omgewing is, gesê.

“Daar is wel dele van die vleiland waar daar nog ʼn bietjie water staan, maar dit is baie vlak. Ons pragtige voëls, en veral die watervoëlsoorte, het verdwyn.

“Visse het gevrek en die skilpadjies vrek ook, want hulle kan nie by die water uitkom nie. Dit is ʼn hele ekosisteem wat nou besig is om heeltemal tot niet te gaan,” het Prinsloo gesê.

Prinsloo sê inwoners is al vir meer as 10 jaar besig om alarm te maak oor die situasie van die vleiland.

“Die owerhede wou net nooit gehoor gee aan die klagtes nie en ek hoop net nie dit is nou te laat nie.”

Vra jy mense soos Prinsloo wat die oorsaak van die probleme in Verlorenvlei is, gee hulle verskillende antwoorde. Tog kom dit op hoofsaaklik op ʼn paar dinge neer: die bestuur van waterbronne, riete en ander indringerplantsoorte en die voortdurende bedreiging van ontwikkelings, soos mynbouaktiwiteite.

Verlorenvlei (links) soos wat dit tans lyk en die vleiland (regs) in beter jare toe die water tussen 2m en 5m diep was. Foto: Pierre Brink/Verskaf.

Riete neem vleiland oor

“ ʼn Mens is maar versigtig om vingers te wys, want jy wil nie net blameer nie, maar ek dink die riete wat tans besig is om die vleiland oor te neem, is ʼn groot probleem,” sê Sandra.

Dit is ʼn mening wat Brink en Kobus Louw, ʼn boer in die omgewing, beaam en saamstem dat die riete die hele vlei van Grootdrif af oorneem. Daar is selfs nou rietpolle in die middel van die vlei wat nooit voorheen daar was nie.

“Die fluitjiesriet moet beheer word en groot gedeeltes sal moet verwyder word, maar as ons dit met die owerhede bespreek, sê hulle die riete is nie ʼn probleem nie, want dit was nog altyd daar,” het Louw gesê.

Louw-hulle het die riete oor twee jaar met ʼn program, wat gebruik word om die groei van landbougewasse soos rooibostee dop te hou, gemonitor.

“Die 49 hektaar wat ons gemonitor het, het binne ses maande van 1 ton per week na 1,7 ton per week in digtheid toegeneem. Die waterverbruik van die riete oor die twee jaar was 1,1 miljoen kubieke meter.”

Brink raai die klosse riet groei (na sy raming) met sowat 5 cm per dag en as die reënseisoen begin, gaan die eerste water net die riete voed en nie die vleiland nie.

Felicity Strange, nog ʼn vriend van Verlorenvlei, meen die toename in riete is ʼn simptoom van die ekologiese probleme wat die vleiland in die gesig staar. Die riete floreer nou in die droëer omstandighede en suig boonop die laaste bietjie water wat in die vleiland is, op.

Vir sover as wat die oog kan sien, is daar net riete en gekraakte grond met ʼn bietjie water wat onder die brug naby Elandsbaai uitsyfer. Foto: Esté Meyer Jansen/Maroela Media.

Reënval bereik nie Verlorenvlei nie

Kobus het gesê die vleiland het ook ʼn ernstige droogte in 2005 beleef, maar nadat ʼn gemiddelde reënval in die streek in 2006 en 2007 teruggekeer het, het die vleiland byna onmiddellik weer herstel.

“Ten spyte van gemiddelde reënval in die opvangsgebied hoër op die binneland, het die watervlakke van die vleiland nog glad nie herstel nie en ek dink nie ons sal ooit weer die vlei sien soos wat hy was nie, al ontvang ons nou skielik ʼn bogemiddelde reënval tot in volgende jaar.”

Kobus reken die vleiland dra gewoonlik ongeveer 45 miljoen kubieke meter water, maar die vleiland is tans net 12% vol.

“Ek glo een van die belangrikste dinge wat gedoen kan word, is om te bepaal wat die minimum vlakke van volhoubaarheid vir die vleiland is. ʼn Meetingsinstrument moet geïmplementeer word om dit te help behaal.

“Die volgende stap is om wat die ou mense genoem het, ’n ‘waterfiskaal’ aan te stel wat kan help om waterbeperking in te stel as die minimumvlakke nie gehandhaaf word nie. Ander waterverenigings soos dié by Clanwilliam het dit al gedoen, maar ons is nog nie eens by die eerste stap nie.”

Louw glo egter nie landbouaktiwiteit is verantwoordelik vir die dramatiese afname in die vleiland se watervlakke nie.

“ ʼn Mens sal baie dom wees om direk uit die vleiland te besproei. Die grondeienaars langs die vleiland het ons boorgate se water laat toets en die isotope, noem dit die DNS van die water, is nie dieselfde as die vleiland sʼn nie.”

Tog is daar mense soos Brink wat glo die waterstelsel van die geweldige uitbreiding in landbouaktiwiteit hoër op na die binneland langs die vleiland, moet ook nog verdere druk op die vleiland plaas.

Intussen moet die vriende van Verlorenvlei ook deurentyd ʼn aansoek vir ʼn oopgroefmyn, waar tungsten in die Moutonshoek ontgin kan word, afweer.

Hulle glo die nuwe myn sal maar min van die beloofde werksgeleenthede oplewer, terwyl dit die grond, water en lug in die omgewing sal besoedel.

Die gemeenskap is egter vol vertroue dat hulle die tweede aansoek vir die myn ook weer suksesvol sal kan beveg.

“Die vlei is in nood en ek is op die pad waar ek glo wette en navorsing help net nie meer nie, al kan jy voor jou oë sien hoe die vleiland in ʼn soutpan met riete ontaard.

“Ek weet nie of ons Verlorenvlei ooit weer na sy volle glorie sal kan herstel waar dit tot in die see uitmond nie, maar ek dink ons kan beter doen vir die vleiland as om net hieroor te praat,” het Brink gesê.

• Lesers wat meer oor Verlorenvlei wil weet of die reddingspoging van die vleiland wil ondersteun, kan die Vriende van Verlorenvlei se webwerf besoek of die groep se Facebook-blad en Instagram volg. Die Vriende van Verlorenvlei kan ook gekontak word deur ʼn e-pos te stuur aan [email protected].
• Esté Meyer Jansen van Maroela Media het met Sandra Prinsloo en Felicity Strange, albei verteenwoordigers van die Vriende van Verlorenvlei, gesels om meer oor die dreigende krisis by die vleiland uit te vind. Luister na die onderhoude bo en onder aan hierdie artikel.