Hanekom dagvaar Zuma vir halfmiljoen

Oudminister Derek Hanekom. (Skermgreep: Lubabalo Poswa/ANA)

Derek Hanekom, oudminister van toerisme, dagvaar oudpres. Jacob Zuma vir R500 000 nadat Zuma aangevoer het Hanekom was ʼn spioen vir die apartheidsregering tydens die bevrydingstryd.

Hanekom sê dis ʼn leuen en tensy Zuma sy bewering kan staaf, moet hy Hanekom R500 000 betaal vir naamskending. Hanekom vra die hof voorts om Zuma te dwing om sy bewering, wat die oudpresident in Julie in ʼn twiet gemaak het, in die openbaar terug te trek, die twiet te verwyder en in die openbaar om verskoning te vra.

Hanekom versoek die hof om Zuma amptelik en formeel te verbied om enige stelling te publiseer wat beweer of impliseer dat Hanekom ʼn vyandige agent of apartheidspioen is of was.

Laastens versoek Hanekom dat die hof Zuma moet verplig om self ʼn twiet uit te stuur wat lui: “Op 25 Julie 2019 het ek ʼn twiet gepubliseer wat beweer mnr. Derek Hanekom is ʼn bewese vyandige agent. Ek trek die bewering onvoorwaardelik terug en vra om verskoning dat ek dit beweer het want dit is geheel en al onwaar. Ek het hoegenaamd geen rede om te beweer dat mnr. Hanekom ʼn bewese vyandige agent is nie.”

Indien die hof die eis van R500 000 toestaan, sal Zuma, wie se finansiële posisie reeds swak is, self die R500 000 moet vind om die balju van die deur te hou.

In die proses wil dit dus voorkom asof Hanekom se bydrae tot die huidige oorlog tussen die Ramaphosa-groep en die Zuma/Magashule-groep in die ANC ʼn belangrike een kan wees. Hy doen ʼn regstreekse aanval op Zuma se integriteit, statuur en menswees, en as hy wen sal Zuma amptelik en feitelik korrek as ʼn leuenaar bekend staan.

Zuma, wat tydens die bevrydingstryd om demokrasie die hoof van die ANC se intelligensiedienste was, het nou al jare die taktiek om te beweer uit hoofde van daardie posisie weet hy en kan hy bewys wie die ANC verraai het, met die implikasie dat hulle verantwoordelik sou wees vir die lyding, marteling en selfs dood van diegene wat hulle vertrou het.

Zuma het hierdie beweerde kennis van hom die afgelope 25 jaar dikwels as afdreiging teen teenstanders gebruik, en as manier om kritiek teen hom te snoer. As hy nou as leuenaar, giftige lasteraar en kansvatter uitgewys word deur Hanekom se hofaksie, sal hy nooit weer daardie dreigende wapen kan gebruik nie, en sy statuur binne die ANC sal baie skade ly.

Oudpres. Jacob Zuma by die Zondo-kommissie. (Foto: AP)

As Zuma wel sy bewering empiries kan bewys, sal hy sy posisie heelwat versterk. Indien sy bewering oor Hanekom waar is, sal dit voorwaar ʼn skokkende verrassing wees vir enigeen wat Hanekom se geskiedenis ken, want hy het ʼn hoë persoonlike prys betaal vir sy ANC-betrokkenheid tydens die apartheidsjare.

Hanekom het Duits en Afrikaans grootgeword en gematrikuleer aan die Hoërskool Jan van Riebeeck in Kaapstad – die hart van die toonaangewende Kaapse Afrikaner-establishment.

Nadat hy ʼn ruk oorsee gereis het, het hy van 1978 met suiwel, pluimvee en groente gaan boer op ʼn hoewe naby Magaliesburg, noordwes van Johannesburg. Hy en sy vrou, die akademikus dr. Trish Hanekom, het in 1980 by die ANC aangesluit.

Dit was opsigself ʼn uiters gewaagde optrede want die ANC was ʼn onwettige organisasie en ANC-lidmaatskap het tot tronkstraf gelei as dit aan die lig gekom het. Boonop het die oorgrote meerderheid van die wit gemeenskap die ANC as ʼn bose vyand gesien – nie net ʼn opponent nie – en op die  platteland van die destydse Transvaal sou mense soos die Hanekoms moeilik op gemaklike wyse sosiaal by hul gemeenskap kon inskakel.

Tussen 1978 en 1983 het die Hanekoms teen groot persoonlike risiko aktief by die onwettige en geheime werk van die ANC betrokke gebly en onder meer ʼn leidende rol gespeel om aan die ANC empiriese bewyse te verskaf van hoe die destydse Suid-Afrikaanse Weermag deur geheime steun aan die rebellebeweging Renamo ʼn groot rol in die voortsetting van die verwoestende destydse Mosambiekse burgeroorlog gespeel het. Die inligting het die destydse Suid-Afrikaanse regering se buitelandse beeld effektief geskaad.

In 1983 het die apartheidstaat die Hanekoms uitgesnuffel en albei is van hoogverraad aangekla – ʼn aanklag wat potensieel tot die doodstraf kon lei. Hulle is uiteindelik tronk toe gestuur – Derek Hanekom vir drie jaar en Trish Hanekom vir vier jaar – vier jaar waarin hulle mekaar uiteraard nooit gesien het nie.

Toe Trish Hanekom in 1987 vrygelaat is, is sy na Zimbabwe verban. Derek het ook daarheen verhuis en die egpaar het van 1987 tot 1990 – toe die ANC ontban is – in ballingskap in Harare gewoon.

Gegewe hierdie geskiedenis sal dit vir baie mense verrassend wees as Hanekom wel vir die apartheidstaat gewerk het – hulle het hom op die oog af nie baie goed beloon nie.

Intussen sal die land dus met aandag kyk na die hofsaak wat volgende week begin – ʼn hofsaak wat groot gevolge kan hê vir die twee struggle-kamerade, en wat dui op ʼn soort openlike oorlogvoering wat latere versoening tussen die groepe binne die ANC baie moeilik gaan maak, want partye wie se leidende lede mekaar in die hof pak, het in die verlede al dikwels geskeur.