Hoekom die Wes-Kaap nie kan afstig nie

Argieffoto van Kaapstad se hawe Foto: luxury-safari.net

Daar was vandeesweek ietwat van ʼn knuppel in die politieke hoenderhok toe die selfverklaarde “koning” Cornelius III ʼn vlag gehys het by die parlement en vir pres. Cyril Ramaphosa “kennis gegee het” tot Maandag om Tuynhuys in die parlementêre kompleks te ontruim.

Cornelius III wil die Wes-Kaap onafhanklik verklaar, so word verbaasde Kapenaars wat nog nooit van die man gehoor het nie, vertel – en dan word hy sommer koning van die Kaap ook.

Maar vermaaklik soos hierdie soort kaperjolle mag wees, is dit eintlik blote praatjies vir die vaak, want grondwetlik gesproke is dit niks anders as ʼn klomp twak nie, hoe opgewonde dit ook al ander wat ontevrede is met die huidige grondwetlike orde (en dalk self heimlik etnies wil afstig) mag maak.

Ten eerste is dit nie wetlik moontlik vir ʼn provinsie of enige ander deel van Suid-Afrika om af te stig van die res van die land af sonder die instemming van die nasionale parlement nie. Die kanse daarvoor is ʼn ronde nul omdat die enigste party wat etniese selfbeskikking voorstaan, die VF Plus, net vier van die 400 setels in die Nasionale Vergadering het, en geen setels in die Nasionale Raad van Provinsies nie.

Ten tweede het die enigste politieke party wat Wes-Kaapse afstigting van die res van die land bepleit, die Kaapse Party, nie in 2014 aan die provinsiale verkiesing deelgeneem nie. Hulle het wel aan die munisipale verkiesing van 2016 deelgeneem, en toe slegs 0,1% van die stemme in die Wes-Kaap getrek. Daar is dus nie aantoonbare steun vir Wes-Kaapse afstigting van die res van die land nie.

Soos dinge staan, sou baie Wes-Kapenaars boonop redeneer dat die Wes-Kaap in elk geval verskillend as die res van die land regeer word. Die DA beheer die provinsiale regering en ongeveer 26 (die presiese beheer in Knysna is nie duidelik nie) uit die provinsie se 30 munisipaliteite.

Ten derde is daar groot meningsverskil oor wie aanspraak kan maak op leierskap van die Khoi-San, indien dit hoegenaamd bepaalbaar sou kon wees, veral in die Wes-Kaap. Die eerste, en totaal voorspelbare, reaksie van ander Khoi-San-leiers landwyd was dat hulle Cornelius III nie erken nie. Die interne intrige en struwelinge onder aanspraakmakers op tradisionele leierskap van die Khoi-San is van so ʼn verwikkelde en troebel aard dat dit waarskynlik nie die moeite loon om dit hier te probeer ontrafel nie.

Een feit staan soos ʼn paal bo water – daar is nie veel aanspraakmakers op die tradisionele leierskap van die Khoi-San wat bereid is om dit sonder betaling te doen nie.

Daarom is daar sommige mense wat – ten regte of ten onregte – die aanspraakmakers op hierdie soort tradisionele leierskap eien as aanspraakmakers om den brode. Hulle is in ʼn mate agter die geld aan wat hulle van die belastingbetaler kan kry.

Hierdie soort kritiek word gewoonlik ten sterkste verwerp deur die aanspraakmakers op tradisionele leierskap onder die Khoi-San. Hulle maak aanspraak op die aanmoediging van bruin volkstrots en meen die potensiaal ten opsigte van vergoeding is bloot regverdig, want kyk dan hoeveel ander etniese groepe word as sulks deur die staat met belastingbetalersgeld vergoed.

Ten laaste is dit opmerklik dat die regering nie met dieselfde spoedeisende erns op Cornelius III se aansprake en oproep om afstigting gereageer het as op koning Goodwill Zwelithini van die Zoeloes se onlangse soortgelyke dreigemente en aansprake tydens ʼn Zoeloe-imbizo in Ulundi nie.

Die rede daarvoor is voor die hand liggend. Koning Goodwill het bewese steun, Cornelius III nie. Uiteindelik kan enige jafel met ʼn bietjie chutzpah en ʼn veelkleurige lap dit as vlag hys en ʼn provinsie opeis.

Niemand hoef hom egter ernstig op te neem nie. Dalk sal iemand uit die regering ewe ernstig met Cornelius III beraadslaag soos die president vroeër vanjaar met die Oos-Kaapse Khoi-San wat daar in Pretoria gaan uitkamp het, byeengekom het.

Hulle is vreeslik tevrede terug Oos-Kaap toe en net mooi niks het daarvan gekom nie.

Moet dus nie asem ophou dat die Wes-Kaap of die Khoi-San eersdaags van die res van die land gaan afstig, of dat Ramaphosa Maandag uit Tuynhuys gesit gaan word nie.