‘Hoër belasting kom’

Dawie Roodt, hoofekonoom van die Efficient-groep. Foto: Reint Dykema.

“Ek vra van lojale Suid-Afrikaners om nou elke wettige moontlike manier te ondersoek om so min as moontlik belasting te betaal.” Só sê Dawie Roodt, hoofekonoom van die Efficient-groep.

Roodt was vanoggend saam met prof. Jannie Rossouw, hoof van die Universiteit van die Witwatersrand se skool vir ekonomiese en sakewetenskappe, die spreker by ʼn ontbyt in Centurion, Pretoria, vir sakemanne en -vroue. Die ontbyt is gereël deur die niewinsgewende sakeregtewaghond AfriSake.

Roodt het gesê dat ʼn rand in die sak van sakelui baie beter aangewend kan word as in die hande van die land se minister van finansies. “Solank as wat politici toegang het tot geld sal hulle eenvoudig net bly spandeer, ons moet hierdie toegang afsny. Daarom sê ek weer, mense moet elke wettige manier gebruik om nie meer belasting te betaal (as wat hulle móét) nie.”

Roodt en Rossouw was dit eens dat Suid-Afrika tans oor geen duidelike buitelandse of ekonomiese beleid beskik nie en het aangevoer dat die land ook nie meer sy regering kan bekostig nie.

Volgens Rossouw word 43% van die regering se begroting aan die salarisse van staatsamptenare spandeer terwyl die gemiddeld vir ontluikende markte wêreldwyd maar 20% is. “Pres. Jacob Zuma het dit goed gedink om nou ons kabinet uit te brei tot 37 ministers. Elke ministerie kos ons tans sowat R50 miljoen per jaar en Suid-Afrika sit tans met 1,5 miljoen staatsamptenare.”

Rossouw en Roodt het ook hul kommer uitgespreek oor groeiende staatskuld. Elkeen het ʼn paar maniere gebied waarop dié las ondersoek kan word. “Dit is eintlik eenvoudig. Die regering moet sy besteding aan bande lê en sy inkomste verhoog,” het Rossouw gesê.

Hy meen van die maklikste maniere waarop die staat sy inkomste kan verhoog is om grond en finansiële bates te belas. “Ek verwag dat ons binnekort nog ʼn nuwe belastingkerf sal sien. Dié keer vir persone wat ʼn inkomste van R5 miljoen of meer per jaar het. Dit sal maar sowat R13 miljard vir die regering inbring – ʼn groot bedrag as ʼn mens dit net so noem – maar ʼn druppel in die emmer van die staatskuld.”

Rossouw het herhaaldelik gesê hy is teen enige vorm van welvaartbelasting, maar het gevra dat mense tot ʼn debat moet toetree daaroor omdat hy glo die staat is genoop om dit in te stel. “ʼn Debat kan help om ʼn ordentlike toepassing van so ʼn soort belasting te verseker – dit gaan kom, dit is al wat oorbly vir die staat om ʼn inkomste te genereer. In die debat kan ons nou al begin uitwerk hoe ons skadebeheer rondom dié vorm van belasting kan toepas.”

Roodt meen egter die staat kan eenvoudig sy skuld laat afskryf omdat daar reeds talle voorbeelde hiervan in die geskiedenis is of die skuld kan in terme van inflasie terugbetaal word.

Prof. Jannie Rossouw, hoof van die Universiteit van die Witwatersrand se skool vir ekonomiese en sakewetenskappe. Foto: Reint Dykema.

Rossouw het gesê terwyl staatsbeheerde instellings ook geprivatiseer kan word om hulle las op die staat se skuldrekening te verminder dink hy nie dat sal gebeur nie. “Die regering het geen planne om hierdie soort instellings te laat privatiseer nie en boonop het meeste van hierdie instellings nie werklik enige waarde nie. Selfs al sou die staat hulle weggee gaan niemand hulle waarskynlik wil hê nie.”

Roodt het ook opgemerk dit is eintlik nou irrelevant wie die land se minister van finansies is. “Ons moet onthou dat die land se ekonomie juis begin agteruit gaan het onder die leiding van Pravin Gordhan. Malusi Gigabi, wat tans die minister van finansies is, het gesê hy sal hou by die beleid soos wat dit tans is, en dit is juis wat die land nie meer kan bekostig nie.”

Hy meen dit is dalk juis nou tyd om anders na die land se ekonomiese probleme te kyk. “Ons probleem is nie armoede nie, die probleem is daar is te min ryk mense in Suid-Afrika. Ons probleem is nie te veel ongelykhede nie – ek voel ʼn veer oor gelykheid solank daar nog arm mense is, maar hulle is beter af daaraan toe as wat hulle in die verlede was. Werkskepping is dalk nie die antwoord nie want die gevaar bestaan dat ons mense net besig wil hou – ek wens die minister van finansies wil dit besef.”

Roodt het gesê daar is tans wêreldwyd ʼn nywerheidsrewolusie waarin tegnologie ʼn groter wordende rol gaan speel. Albei sprekers het aangevoer dat meganisering verskeie vorms van werk gaan oorneem en hulle het aangevoer die regering moet in pas bly met hierdie tendense.

“Ek reken dat ons oor tien jaar van nou af nie meer busbestuurders sal hê nie en vliegtuie sal moontlik ook baie beter kan vlieg sonder vlieëniers,” het Rossouw gesê.

Roodt het ook gesê dat ʼn bedryf soos landbou ook al hoe meer geoutomatiseerd raak. Roodt meen daarom dat terwyl Suid-Afrikaners hul portefeuljes diversifiseer en verseker dat hulle soveel moontlike buitelandse blootstelling in hul beleggings het, dit ook belangrik is dat sakemense in hulleself belê. “Jou vaardighede en kennis moet opgeskerp word en tred hou met die jongste tendense,” het Roodt gesê.

Op ʼn vraag uit die gehoor oor wat sakelui dan te doen staan om hul plaaslike sakebelange te beskerm, het Rossouw die volgende te sê gehad: “Ek is beslis self nie ʼn entrepreneur nie, maar sakemanne en -vroue moet net aanhou doen wat hulle reeds goed doen. Entrepreneurs is die onbesonge helde van ons ekonomie, want hulle is die mense wat ondernemings bymekaar hou, mense in diens neem en hulle kapitaal belê en dit is wat ons land juis nou die nodigste het.”

• Kyk na die video om te hoor wat Dawie Roodt tydens die ontbyt oor belasting gesê het: