Konstitusionele Hof gee ‘ja’ vir Afrikaans by Unisa

Die Unisa-kampus in Sunnyside. (Foto: Izelle Jacobs/Unisa)

Die Konstitusionele Hof het bevind dat die Universiteit van Suid-Afrika (Unisa) se besluit om weg te doen met Afrikaans as onderrigtaal by die instelling ongrondwetlik is – ʼn uitspraak wat as ʼn reuseoorwinning vir Afrikaans, Afrikaanse studente en taalregte in die algemeen bestempel is.

Die saak is in Mei vanjaar in die land se hoogste hof aangehoor en uitspraak is voorbehou nadat Unisa verlede jaar geappelleer het teen ʼn uitspraak in die appèlhof dat sy Engelse taalbeleid, wat die universiteit reeds in 2016 aanvaar het, ongrondwetlik is.

Die burgerregtegroep AfriForum het die saak aanhangig gemaak en het onder meer aangevoer Unisa het die beleid op ʼn onregmatige manier aanvaar.

Die Konstitusionele Hof het die appèlhof se bevinding, dat Unisa se huidige taalbeleid ongrondwetlik is, bekragtig. Die hof het wel meer tyd toegelaat vir die inwerkingstelling van die uitspraak.

Die volledige uitspraak was ʼn kort ruk gelede nog nie beskikbaar nie, maar volgens AfriForum het hy die “grootste waardering vir die Konstitusionele Hof se standpuntinname oor studente se reg op moedertaalonderrig”.

Alana Bailey, hoof van kultuursake by die organisasie, sê die uitspraak is van reusebelang vir nie net Afrikaanssprekende studente nie, maar ook vir die toekoms van Afrikaans as hoëfunksietaal.

“Dit is goed en wel om te sê dat private onderriginstellings vryheid het om onderrig in enige taal van hul keuse aan te bied, maar om as taal van onderrig aan ʼn tersiêre instelling gebruik te word, is van groot belang vir die voortbestaan en volgehoue ontwikkeling van enige taal,” sê Bailey.

Sy sê juis daarom kan die uitfasering daarvan aan enige instelling nie sonder meer aanvaar word nie.

“Die hof het vandag hierdie punt met die uitspraak bevestig en die reg op toegang tot Afrikaanse moedertaalonderrig aan openbare en private instellings vir studente van alle inkomstegroepe bevestig,” sê Bailey.

Die DA het intussen die kop van Unisa se rektor, Puleng LenkaBula, én van die hele universiteitsraad geëis.

Chantal King, die DA se woordvoerder oor hoër onderwys, sê die party dring daarop aan dat LenkaBula en die raad aanspreeklik gehou word vir die manier waarop hulle die grondwetlike regte van Afrikaanssprekende studente vertrap het.

LenkaBula is vroeër vanjaar as rektor en visekanselier by Unisa aangestel, maar King sê dit is onder haar leiding dat die universiteit besluit het om te appelleer teen die vroeëre uitspraak van die appèlhof.

“Die hofuitspraak bevestig dat Unisa op ʼn agterbakse en onwettige wyse probeer wegdoen het met Afrikaans, ten spyte daarvan dat nagenoeg 30 000 studente by hierdie universiteit in Afrikaans studeer. As gevolg van die uitspraak moet Unisa Afrikaans nou tot sy regmatige plek as volwaardige en gelyke onderrigtaal herstel,” sê King.

“Dit is egter onmoontlik vir die Afrikaanssprekende gemeenskap om vertroue te hê dat LenkaBula en haar kollegas – wat die Grondwet verbreek het om Afrikaans te ondermyn – hieraan gehoor sal gee.”

King sê die uitspraak is ook van groot belang vir die DA se voortgesette stryd teen die Universiteit Stellenbosch (US) se pogings om “Afrikaans aan daardie universiteit te vernietig”.

Sy sê nes Unisa is die US blykbaar weens politieke redes vasbeslote om ontslae te raak van Afrikaans ten spyte daarvan dat die oorgrote meerderheid van die inwoners van die Wes-Kaap Afrikaanssprekend is.

“Om hierdie soort agterbakse optrede teen te staan, het die DA vroeër vanjaar klagtes teen die US ingedien by die Menseregtekommissie (MRK), wat tans steeds ondersoek word. Ons sien uit na die uitslag van hierdie ondersoek, asook om die US-bestuur verantwoordbaar te hou.

“Ons vertrou dat geregtigheid ook op Stellenbosch sal seëvier soos wat dit by Unisa geseëvier het.”