Regering ‘kan en wil’ beurtkrag beëindig

Suid-Afrikaners sit in die donker, maar pres. Cyril Ramphosa sê die regering kan en gaan meer doen om die kragkrisis op te los. (Foto: Maroela Media)

Die afgelope twee weke, terwyl Suid-Afrikaners opnuut aan hoë fases van beurtkrag onderwerp is, het gewys dat die land meer moet doen om die kragkrisis te pak en dat dit met die grootste dringendheid gedoen moet word.

Pres. Cyril Ramaphosa sê in sy weeklikse nuusbrief daar is in hierdie tyd met die betrokke ministers en senior amptenare vergader oor verskeie bykomende maatreëls om pogings om kragtoevoer te verhoog, te versnel.

Wat dié bykomende maatreëls is of gaan wees, het die president nie presies uitgestippel nie.

“Ons kan en gaan meer doen om ʼn einde aan beurtkrag te maak,” het die president vandeesweek opnuut beloof.

Hy het onder meer verwys na die hernubare energieverkrygingsprogram wat in 2018 weer afgestof is, sowel as die verhoging van die lisensiedrempel vir nuwe projekte wat dit moontlik maak vir private beleggers om tot 100 MW krag sonder ʼn lisensie, maar met ʼn permit, op te wek.

“Ons gaan binnekort die detail en beraadslaging afhandel wat nodig is om die verdere maatreëls te verseker. Ons gaan dan in die komende dae meer omvattende stappe bekend maak om veel vinniger vordering te sien om beurtkrag te pak.”

Fase 4-beurtkrag geld in hierdie stadium steeds, ʼn verlaging van die fase 6-beurtkrag wat ingestel is weens die verlies aan 18 000 MW se opwekkingskapasiteit weens stukkende aanlegte en die onwettige staking deur sommige Eskom-werkers.

Ramaphosa sê ná meer as ʼn dekade van kragtekorte, kan Suid-Afrikaners met reg gefrustreerd en kwaad voel. Dit voel dalk ook of daar geen einde in sig is nie. “Hoewel dit lyk of beurtkrag vererger, is die werklikheid dat ons reeds verskeie belangrike stappe gedoen het om die tekort aan krag op te los.”

Die president sê in hierdie stadium is die prioriteit egter om die kragnetwerk te stabiliseer. Sodra die stelsel herstel en opwekkingskapasiteit herstel word, sal Eskom beurtkrag na laer fases kan afwentel.

ʼn Verslag van die Solidariteit Navorsingsinstituut (SNI) wat verlede week bekend gestel is, waarsku egter dat die kragnetwerk nie eens naastenby byhou met die vraag na elektrisiteit nie. Die tekort aan krag het die afgelope paar jaar net vererger, ten spyte van die regering se pogings tot nou.

Suid-Afrika is vanjaar vir net die tweede keer in fase 6-beurtkrag gedompel en terwyl fase 4-beurtkrag in 2014 as die uitsondering beskou is, het dit in 2022 normaal geword, met fase 6 wat die uitsondering is. “Indien die huidige neiging voortduur, gaan fase 6 oor die volgende vyf jaar die normale word, met hoër fases wat die uiterste gaan word,” sê Connie Mulder, hoof van die SNI.

Werklike krag beskikbaar vir verspreiding het sedert 2012 met 9,7% gedaal en die gaping tussen aanbod en vraag word al hoe groter.

“Kortom, Suid-Afrika wek minder krag per jaar op as in 2012, met meer mense en ʼn groter ekonomie in rand-waarde,” sê Mulder. Die uitwerking hiervan was die stagnering van Suid-Afrika se BBP per persoon, wat sedert 2008 basies stilgestaan het.

Die SNI waarsku ook dat permanente beurtkrag die Suid-Afrikaanse arbeidsmark in die gesig staar as die land net op die regering gaan staatmaak om die energiekrisis af te weer. Solidariteit sê die betrokkenheid van private opwekkers kan ʼn sogenaamde kragrevolusie veroorsaak en die land boonop uit sy kragdilemma help, terwyl duisende werkgeleenthede geskep kan word.

Ramaphosa sê in sy nuusbrief ook daar is geen rede waarom ʼn land soos Suid-Afrika, met die vaardighede, vermoëns en hulpbronne tot sy beskikking, ʼn tekort aan krag moet ondervind nie. Die president sê ook daar is “geen maklike oplossings” nie, maar dat die regering daartoe verbind is en vasbeslote is om aan die vraag na krag te voldoen.