‘Sakelui, verbruikers betaal weer vir Eskom-foute’

Gerhard van Onselen. Foto: Sakeliga

Sakeliga het sy kommer uitgespreek oor Nersa se aankondiging van, effektief, ʼn 13,8%-verhoging in kragtariewe in 2019.

Nersa se 9,4%-verhoging op kragtariewe sal saam met ʼn 4,4%-verhoging met betrekking tot die regulatoriese aansuiweringsrekening (RAR) ingestel word. Hierdie kragtariefverhogings sal na verwagting op 1 April vanjaar in werking tree.

Sakeliga het gesê hy is bekommerd dat die goedgekeurde verhoging, hoewel minder as waarvoor Eskom aanvanklik aansoek gedoen het, Eskom steeds sal toelaat om vol te hou met sy gebrekkige sakemodel terwyl sakelui, verbruikers en belastingbetalers die koste dra.

“Uiteindelik beteken hierdie besluit dat besighede en gebruikers sal betaal vir die klaarblyklike korrupsie, diep gevestigde ondoeltreffendheid en strategiese foute wat die instelling tans kniehalter. Verder, deur Eskom in ʼn voorkeur-posisie in die elektrisiteitsmark te verskans, vertraag dit die ontwikkeling van gedesentraliseerde privaat-oplossings vir ʼn elektrisiteitskrisis wat besig is om tot ʼn spits gedryf te word,” aldus Gerhard van Onselen, senior ontleder by Sakeliga.

Sakeliga meen die reguleerder voer ʼn verlore stryd. “Pogings om Eskom se besteding in te perk deur middel van prysvasstelling is, in die afwesigheid van goed funksionerende markte, ʼn onbegonne taak. Eskom se staatsgevestigde monopolie beteken dat verbruikers sal betaal vir die beplanningsfoute en nalatigheid van regeringsburokrasieë, hetsy deur tariefverhogings, belasting of verspilde ekonomiese geleenthede,” het Daniel du Plessis, regsontleder by Sakeliga, gesê.

Sakeliga meen dat hoewel pres. Cyril Ramaphosa se voorgenome opdeel van Eskom in drie afdelings, soos uiteengesit word in die tesourie se nasionale begrotingsoorsig, dalk ʼn stap in die regte rigting kan wees, dit te bevraagteken is of die proses maklik of eenvoudig sal wees. Die gevaar is dat Eskom se beoogde herstrukturering tot blote politieke speletjies verwater.

“Sonder ʼn werklike oopstel van die elektrisiteitsmark aan ware, direkte private deelname, deur die mark te bevry, deregulering en regshervorming, is daar min wat gedoen kan word om werklik die situasie te verbeter,” sluit Van Onselen af.

Adv. Anton Alberts, die VF Plus se voorsitter.

Adv. Anton Alberts, VF Plus-voorsitter en parlementêre woordvoerder oor energie, het ook gesê dit is ʼn skande dat die publiek weer die las moet dra van Eskom se verhoogde tarief om op te maak vir die wanbestuur by die kragvoorsiener.

“Daar is nou ook erken dat die nuwe peperduur kragsentrales Medupi en Kusile in werklikheid disfunksioneel is weens swak beplanning en bouwerk waarin korrupsie sonder twyfel ʼn baie groot rol gespeel het.”

Alberts het gesê Eskom sal moet optree en die diensverskaffers wat die sentrales opgerig het verantwoordbaar hou om die geld wat daar vermors is, te verhaal. “Dit kan nie van die belastingbetalers verwag word om hierdie rekening ook te dra nie.

“Verbruikers kan eenvoudig nie verder gemelk word deur verhogings vir die wanbestuur, onbevoegdheid en korrupsie wat alles kenmerk waarby die ANC betrokke is nie. Suid-Afrika se ekonomiese groeikoers was slegs 0,8% in die laaste jaar. Die kragverhoging moet hierteen gemeet word.”

Intussen moet Eskom dringend optree om te sorg dat wanbetalers begin om uitstaande skulde te betaal, veral wat ʼn plek soos Soweto betref, het Alberts gesê. “Diensverskaffers wat ingevolge swart ekonomiese bemagtiging (SEB) kontrakte gekry het, moet verantwoordelik gehou word vir hul swak diensverskaffing. Gelde wat aan dié diensverskaffers betaal is, moet verhaal word.

“Intussen sal onbillike verhogings soos dié van vandag daartoe lei dat verbruikers al hoe minder krag van Eskom sal gebruik, en toenemend planne sal beraam om selfvoorsienend te raak. Die skrif is aan die muur vir Eskom.”