Só sê kenners oor geskiedenis as verpligte vak

Skoolbeheerliggaamverkiesings skop af in Maart en het ‘n direkte impak op die gehalte van onderwys wat ‘n kind ontvang. Foto: Argief.

Die basiese onderwysdepartement se idee om geskiedenis as ʼn verpligte vak vir gr.10- tot 12-leerders in te stel is ʼn idee wat met talle uitdagings gepaard sal gaan en net met streng voorwaardes ingestel kan word.

Dit is die mening van kenners wat met Maroela Media gesels het nadat Angie Motshekga, minister van basiese onderwys, verlede week ʼn ministeriële verslag bekendgemaak het wat aanbeveel dat geskiedenis van 2023 vir gr.10- tot 12-leerders ʼn verpligte vak word. Die vak sal lewensoriëntering as vak vir dié drie grade se leerders vervang.

Marius Roodt, veldtogbestuurder van die Suid-Afrikaanse Instituut vir Rasseverhoudinge (SAIRV) se onderwyshandves-inisiatief, het gesê hy is bekommerd oor die instelling van dié verpligte vak omdat daar tans nie genoeg onderwysers en ander hulpbronne hiervoor is nie.

“Dit sal moeilik wees om die gehalte van die geskiedenisonderrig te verseker. Daar is ook dan talle vrae oor of dit objektief onderrig sal word sonder om dit as ʼn instrument te gebruik om ’n sekere verhaal oor die land se geskiedenis te bemark.”

Die Suid-Afrikaanse Onderwysersunie (SAOU) het Vrydag in ʼn verklaring gesê die unie betreur die feit dat die georganiseerde professie nie deel was van die taakspan oor geskiedenis nie.

“Ten spyte van die minister se onderskeid tussen ʼn ‘politieke’ geskiedenis en ʼn ‘politiek gedrewe’ geskiedenis vind die SAOU dit onverklaarbaar dat die verteenwoordigers van die mense wat die nuwe geskiedenissillabus in die klaskamer moet implementeer – die onderwysers – nie in die aanvanklike navorsing betrokke was nie,” het Chris Kloppers, die uitvoerende hoof van die SAOU gesê.

Kloppers het bygevoeg dat dit vir hom ironies is dat die vak lewensoriëntering, wat tot nou as sentraal tot die onderwysleerplan beskou is, en dus basies onaantasbaar is, nou moontlik geskrap sal word om plek te maak vir geskiedenis as verpligte vak.

“Dit maak min sin en die vraag kan gevra word wat het verander om hierdie verskuiwing in denke te skep?” Hy het ook sy hoop uitgespreek dat die beoogde toekomstige konsultasieprosesse oor ʼn nuwe geskiedenisleerplan nie net kosmeties sal wees nie, maar eerlik rekening sal hou met alle perspektiewe.

Dr. Leopold Scholtz, ʼn onafhanklike politieke kommentator en historikus, het gesê hy dink dit is in beginsel ʼn uitstekende inisiatief om geskiedenis as ʼn verpligte vak vir gr.10- tot 12-leerders te maak maar hy het ʼn paar voorwaardes vir die instelling daarvan gestel.

“In talle lande word geskiedenis as vak – en kennis van die verlede in die algemeen – te veel verwaarloos. As jy nie weet waar jy vandaan kom nie, kan jy moeilik weet waarheen jy op pad is. Die wortels van die hede, met al sy probleme en voordele, lê immers in die verlede. As jy nie daardie wortels begryp nie, kan jy onmoontlik die hede begryp.”

Hy het gesê die probleem is egter hoe die verlede aangepak word.

“Die verlede is geen eenvoudige saak waaroor net ’n enkele siening moontlik is nie. Geskiedskrywing is tereg deur die Nederlandse historikus Pieter Geyl beskryf as ‘ ’n diskussie sonder einde’. Elke geslag stel sy eie vrae aan die verlede, en kry dus ander antwoorde.

“Jy sal nooit absolute konsensus oor ‘n vertolking van die geskiedenis kry nie.”

Scholtz reken die probleem kan egter op verskeie maniere aangepak word:

1. Konsentreer allereers op die baar feite. Moenie jóú vertolking van die feite as feite aanbied nie.
2. Laat ruimte vir uiteenlopende vertolkings. Erken dat mense verskillend na die verlede kan kyk, afhangend van uit welke hoek jy dit beskou, en dat anderse interpretasies heeltemal legitiem kan wees.
3. Bied die uiteenlopende vertolkings aan as ‘n legitieme debat. Waak daarvoor om diegene wat anders na die geskiedenis kyk as jy, te demoniseer.
4. Moenie die regerende party (wie dit ook al is) se vertolking as die enigste korrekte afdwing nie. Onthou dat politieke partye se vertolkings alte dikwels op politieke propaganda neerkom. Geskiedenisonderrig mag nie hiervoor misbruik word nie.
5. Onthou dat die geskiedeniswetenskap geen sweep is om jou politieke opponente mee te slaan nie. Die taak van die historikus is nie om morele oordele te vel nie – los dit vir die politici, teoloë, filosowe en sulke mense. Die historikus se taak is drieërlei: (a) Om te beskryf; (b) om te analiseer; en (c) om te verstaan (wat nie dieselfde is as goedkeur of afkeur nie).

“Uiteindelik dus: geskiedenisonderwyser, hou jou by jou lees. Moenie politiek in die klaskamer probeer bedryf nie. Nie alleen is dit prinsipieel verwerplik nie; daarmee polariseer jy die gemeenskap nog verder,” het Scholtz bygevoeg.