Staatskapingondersoek: ‘Guptas het besoek aan China gelei’

Vytjie Mentor getuig voor die kommissie van ondersoek na staatskaping. Foto: Gertrude Makhafola/ANA

Voormalige ANC-LP Vytjie Mentor het Maandag aan die kommissie van ondersoek na staatskaping gesê sy het Duduzane Zuma vir die eerste keer in 2010 ontmoet op ʼn eersteklas- Emirates-vlug van China na Dubai vir ʼn amptelike besoek wat deur Transnet betaal is.

Mentor was destyds die voorsitter van die parlement se portefeuljekomitee vir openbare ondernemings. Sy het gesê sy het Duduzane uit mediaberigte oor hom herken. Hy het aan haar gesê hy wil haar aan ʼn man voorstel.

“Hy het op die vliegtuig aan my hokkie kom klop en homself voorgestel as Duduzane Zuma. Hy het toe nog ʼn persoon, Fana Hlongwane, aan my voorgestel. Hy het gesê: ‘Kan ek jou aan my voorsitter voorstel,’” het Mentor gesê.

Sy het bygevoeg Rajesh Gupta was op dieselfde vlug. Mentor het erken sy het gesukkel om ʼn onderskeid tussen die Gupta-broers, Ajay en Atul, te tref. Sy sê sy het hulle van mekaar onderskei deur na hul liggaamsbou te kyk.

Sy het ook in haar boek vir Brian Hlongwa en die sakeman Fana Hlongwane met mekaar verwar. Hlongwa is die ANC se hoofsweep in die Gautengse wetgewer. “In my boek [No Holy Cows – Moments in My Political Life] het ek dit verkeerdelik gestel dat Duduzane Zuma my aan Brian Hlongwa voorgestel het, maar dit was Fana Hlongwane. Ek het nog altyd die twee met mekaar verwar,” het sy aan die kommissie in Johannesburg gesê.

Mentor sê by hul aankoms in China het sy besef die drie Gupta-broers was in beheer by die vergaderingsaal. Almal het een of twee akkreditasie-tekens om hul nekke gedra, maar die Gupta-broers het elkeen drie gehad, het sy gesê.

“Hulle was oral en het drie merkers gedra wat hulle ʼn baie amptelike, belangrike rol gegee het. Hulle sou van tyd tot tyd met [Rob] Davies [minister van handel en nywerheid] praat en hy sou aan hulle terugvoer gee.” Een van die Gupta-broers het later aan haar gesê dat hulle die SA afvaardiging aan China lei.

Sy het gesê sy was seergemaak nadat sy in die saal tydens ʼn konsultasievergadering eenkant toe geskuif is.

“Ek het baie nou saamgewerk met Davies en Maite Nkoana-Mashabane [tans minister van landelike ontwikkeling en grondhervorming], en het saam met haar na Tunisië gereis. Maar die ontvangs wat ek by die saal gekry het, was uiters koud en ontstellend. Mense mag hul hande opgesteek en vrae gevra het. Ek het heeltyd daar gesit met my hand in die lug sonder dat ek ooit erken is,” het sy gesê.

Sy sê sy is ná die vergadering na haar hotelkamer waar sy ʼn oproep op die kamer se telefoon van een van die Gupta-broers ontvang het. Die man het vir haar gesê Zuma het hom opdrag gegee om haar te gaan haal vir ʼn vergadering met die voormalige president by China se staatshuis.

“Ek het hom gevra hoe hy weet in watter hotel ek bly en of hy ʼn Suid-Afrikaner is. Hy het aangehou om vir my te sê dat hy die gevorderde span van Suid-Afrika in China lei, en het later geïrriteerd geraak en gesê hy gaan die president inlig dat ek weier om te kom. En hy het dit ook gedoen.”

Sy sê sy het terug in Suid-Afrika probeer om met Zuma te vergader, maar “Zuma het vreemd opgetree”.

“Ek wou as ʼn vrou nie in die buiteland met hom vergader waar ek deur buitelanders rondgery is nie. Ek het vir my veiligheid gevrees en het besluit om huis toe te keer.”

Mentor het gesê voor die China-besoek was haar komitee bekommerd oor die voortdurende kragonderbrekings en het hulle drie agtereenvolgende vergadering met Eskom-beamptes gehad. Sy het gesê dat een Chinese staatsinstansie ook deel van die vergaderings was.

“Die Chinese staatsinstansie was ook deel van die vergadering en dieselfde instansie het my gekontak om my in kennis te stel van die staatsbesoek aan China,” het sy aan die kommissie gesê.