US kry wind van voor oor Afrikaans

Dié foto is in 2017 in Stellenbosch geneem. (Foto: Facebook)

Die kat is behoorlik in die taal-duiwehok by die Universiteit Stellenbosch (US) oor die jongste skynbare teenkanting teen die gebruik van Afrikaans op die kampus. Die US-senaat sal boonop dié week ʼn voorstel oorweeg waarvolgens alle nuwe kursusse tydens die eerste semester slegs in Engels aangebied mag word. Kenners meen dié besluit sal deurslaggewend wees om die universiteit se werklike houding jeens Afrikaans en meertaligheid te bepaal.

Universiteitsowerhede probeer tans vure doodslaan oor voorvalle op die kampus op Stellenbosch sowel as op die Tygerberg- mediese kampus waar studente skynbaar verbied is om Afrikaans te gebruik – selfs in sosiale verkeer.

Die herrie het begin nadat huiskomiteelede van die Irene- en Minerva-dameskoshuis nuweling studente verbied het om Afrikaans te praat, selfs in informele gesprekke by die koshuise. Dit, sê die US-bestuur nou, was ʼn waninterpretasie deur oningeligte koshuisleiers van die universiteit se taalbeleid en is in stryd met die doelstellings van meertaligheid van hierdie beleid.

Maar taalkenners en voorstanders van die gebruik van Afrikaans stem nie hiermee saam nie.

“’n Mens moet hierdie gebeure teen die groter agtergrond van die algemene verengelsing van die US beoordeel. Dit is duidelik dat Engels as die openbare taal ‘wat almal mos verstaan’ op kampus bevorder word, terwyl die gebruik van Afrikaans as die probleemtaal afgeskaal word,” meen Conrad Steenkamp, hoof van die Afrikaanse Taalraad (ATR).

“Dan wonder ʼn mens ook hoekom die universiteit so lank vat om op die klagtes oor die beweerde verbod op Afrikaans in koshuise en elders op te tree. Hulle kon immers in ander situasies blitsig reageer. Dit pla dat sommige koshuise steeds blyk te dink hulle het niks verkeerd gedoen nie. Daarby kry ʼn mens die gevoel die US besef nie werklik die ernstigheidsgraad van hierdie vergrype nie. Waar bly die reaksie?”

Die Universiteit Stellenbosch.

Volgens Steenkamp is dit wel so dat goeie werk aan die US gedoen word om meertalige ondersteuning aan studente te gee, maar dit help nie die US blaas hierdie beuel terwyl daar terselfdertyd oorgeskakel word na eentalige Engelsmedium-onderrig nie. Dit verteenwoordig die aftakeling van tweetaligheid pleks van die ontwikkeling van ware meertaligheid aan dié instelling.

Steenkamp beklemtoon dit dat hierdie nie ʼn stryd teen Engels is nie, maar een om Afrikaans te behou.

“Dié agtergrond stem ʼn mens onrustig oor die fakulteite se voorstel dat nuwe kursusse tydens die eerste semester slegs in Engels aangebied mag word, ʼn afwyking van die taalbeleid. ʼn Mens twyfel sterk daaroor dat so ʼn besluit tydelik sal wees. Hierdie voorstel wat op 19 Maart voor die US-senaat dien, verteenwoordig die spreekwoordelike koeël deur die kerk. Dit beteken die einde van Afrikaans as onderrigsmedium aan die US.”

Tian Alberts, voorsitter van Studenteplein, ʼn onafhanklike studente-organisasie, het ook gesê die organisasie is bekommerd oor die gebrek aan optrede deur die US-bestuur.

“Die US-bestuur was verkeerd om eerstens sonder ondersoek te aanvaar dat hierdie voorvalle geïsoleer was, en tweedens om te impliseer dat nuwelinge ervarings rondom moedertaal beleef het wat nie werklik of waardig is nie. Intussen het dit ook aan die lig gekom dat soortgelyke voorvalle op die Tygerberg-kampus van die mediese fakulteit voorgekom het. Hoe is dit dan geïsoleerde voorvalle? Die US-bestuur het sover op ongeloofwaardige wyse uitgewys dat hierdie afdwinging nie sy beleid is nie, maar hy het nie die betrokke koshuisleiers se optrede uitdruklik gerepudieer nie,” meen Alberts. Studenteplein vergader binnekort met die universiteitsowerhede oor die aangeleentheid.

Alana Bailey, hoof van kultuursake by AfriForum. (Foto: Reint Dykema)

Alana Bailey, hoof van kultuursake van AfriForum, sê die versoek om nuwe kursusse net in Engels aan te bied, is net nóg ’n voorval wat die US se gebrek aan verbintenis tot veeltaligheid, en meer spesifiek tot Afrikaans, illustreer.

“AfriForum heg min waarde aan die universiteit se verweer in die media dat die moontlike aanvaarding van hierdie voorstel ‘slegs ’n tydelike reëling in die eerste semester sal wees’.

“As eentalige onderrig nou skielik die enigste oplossing is, dui dit op ’n gebrek aan dienslewering aan ’n beduidende deel van die studentegemeenskap, ’n gebrek aan kreatiewe denke en aanpasbaarheid, maar bowenal ’n miskenning van die menseregte van alle betrokkenes.

“Die senaat se besluit oor hierdie versoek sal wel ’n aanduiding wees van die US se toekomstige verbintenis tot Afrikaans en meertaligheid. Die universiteit se nuwe taalbeleid wat in die vooruitsig gestel word, sal verder toon tot watter mate die bestuur se verbintenisse tot die bevordering van Afrikaanse studente se taalregte lippediens is, al dan nie,” meen Bailey.

Die US het by navraag bloot na sy webtuiste verwys waar uitvoerige verduidelikings vir die huidige kwessie gegee word.

Daar word gesê dat die US se studente nie net verskillende taalvoorkeure het nie, maar ook van verskillende lande afkomstig is. Hulle kan nie elkeen se taal vlot praat nie, maar almal kan ten minste Engels verstaan.

“Daarom gebruik studenteleiers in koshuise tydens die verwelkomingsperiode meestal Engels in formele byeenkomste om ’n atmosfeer van inklusiwiteit te skep, en sodat almal kan verstaan. Dit is in ooreenstemming met die taalbeleid se paragraaf 7.2.5 wat lui dat taal in koshuise en ander leefomgewings op so ʼn wyse gebruik word dat, waar dit redelikerwys uitvoerbaar is, geen belanghebbende uitgesluit word van deelname aan enige formele aktiwiteite in hierdie omgewings nie,” lui ʼn deel van die verklaring.

Volgens die verklaring is die kern van die US-taalbeleid steeds dat die universiteit verbind is tot die omgang met kennis in ’n diverse samelewing. Die taalbeleid beoog om uitvoering te gee aan artikel 29(2) van die Grondwet wat betref taalgebruik in sy akademiese, administratiewe, professionele en sosiale konteks. Die beleid beoog om billike toegang tot die US vir alle studente en personeellede uit te brei, om pedagogies verantwoordbare onderrig en leer te fasiliteer, en meertaligheid te bevorder.

John Steenhuisen by die Universiteit Stellenbosch. (Foto: Verskaf deur die DA)

Die DA het ook sterk teen die optrede van die US te velde getrek en het  ʼn afvaardiging onder leiding van die party-leier, John Steenhuisen, en die kiesafdelingshoof, dr. Leon Schreiber, na Stellenbosch gestuur om agter die kap van die byl te kom.

“Die probleem is duidelik sistemies en die krisis is vererger deur bewerings dat die universiteit van plan is om voortaan alle nuwe kursusse slegs in Engels aan te bied. Wat tans op Stellenbosch gebeur is ʼn skokkende oortreding van Afrikaanse studente se grondwetlike regte. Ten spyte van die universiteit se flou verskonings blyk dit dat hierdie jongste vergrype heeltemal strook met die gees van die 2016-taalbeleid, wat Afrikaans as ʼn gelyke onderrigtaal naas Engels afgeskaf het,” het Schreiber in ʼn verklaring laat blyk.

“Ons gaan formele klagte by die Menseregtekommissie en die taalregtekommissie indien. Ons doen ʼn beroep op hierdie grondwetlike instellings om die saak met dringendheid te ondersoek, aangesien hierdie kwessie van groot belang is vir ons Grondwet se strewe om ʼn nasie te bou waar diversiteit en meertaligheid as ʼn bate gesien word, eerder as ʼn las.

“Tot en met 2016 was Stellenbosch die laaste universiteit in die suidelike helfte van die land wat steeds onderrig in Afrikaans aangebied het. Na die 2016-besluit om Afrikaans as ʼn gelyke taal af te skaf, het vier miljoen Afrikaanssprekendes in die Wes- en Noord-Kaap nie meer toegang tot hoër onderwys in hul moedertaal nie. Dit is ten spyte van die feit dat Stellenbosch die vermoë het om in Afrikaans onderrig te bied – soos wat dit inderdaad vir meer as ʼn eeu lank gedoen het.

“Die aantal Afrikaanse studente neem af omdat Afrikaanse onderrig aanhoudend aangeval word, soos wat deur hierdie voorvalle bewys is. Hoe kan die universiteit verwag dat studente welkom voel op ʼn kampus waar hul geïntimideer en geviktimiseer word wanneer hul Afrikaans praat?”

Die DA gaan die veldtog ter verdediging van moedertaalonderrig op Stellenbosch verder verskerp en dring namens die miljoene Afrikaanssprekendes in die Wes-Kaap en Noord-Kaap daarop aan dat Afrikaans gelyk gemaak word met Engels aan die US en dat moedertaalonderrig uitgebrei word, nie aangeval word nie.