Zuma: Dis land uit of tronk toe

Oudpres. Jacob Zuma. (Argieffoto: ANA)

Oudpres. Jacob Zuma het twee opsies: Vlug landuit of meld aan vir die 15 maande tronkstraf wat die Konstitusionele Hof hom Dinsdag opgelê het vir sy minagting van ʼn bevel om voor die Zondo-kommissie na staatskaping te verskyn.

Dít volgens prof. André Duvenhage, ʼn politieke ontleder verbonde aan die Noordwes-Universiteit in Potchefstroom, wat sê hoewel Zuma altyd ʼn plan B het, hy waarskynlik nou sy “blufspel uitgespeel” het.

In ʼn meerderheidsuitspraak het die regters van die Konstitusionele Hof, die land se hoogste hof, bevind die oudpresident moet hom binne vyf dae by die Nkandla- of Johannesburg-Sentraal-polisie aanmeld om sy vonnis te begin uitdien.

Waarnemende hoofregter Sisi Khampepe het gesê die hof het geen ander keuse gehad as om Zuma ʼn straf van gevangenisskap op te lê nie en dat niemand bo die reg verhewe is nie.

Indien Zuma hom nie binne die voorgeskrewe tydperk aanmeld nie, het die hof beveel dat die polisie hom binne drie dae moet aankeer sodat hy sy vonnis kan begin uitdien.

Eligibility for parole on a sentence of 15 months arises after the prisoner serves 1/4 of the sentence (s 73(6)(aA) of the Correctional Services Act 111 of 1998).

— James Grant (@JamesGrantZA) June 29, 2021

Zuma se dogter het kort ná die uitspraak getwiet dat hulle hul pa na die tronk sal vergesel. Die oudpresident het al herhaaldelik gesê hy gaan eerder tronk toe as om aan die hofbevel te voldoen.

Amandla! Just Spoke To My Father, @PresJGZuma Is In High Spirits And Has No Fear. We Have A Choice Between Serving Our Time In Jhb Or Nkandla…Of Course We Have Chosen To Be Close To Home. Lockdown Or No Lockdown We Will Escourt You To Serve Your Time. ✊????✊????✊???? pic.twitter.com/Yrybea4Skt

— Dudu Zuma-Sambudla (@DZumaSambudla) June 29, 2021

Duvenhage sê Zuma se enigste opsie om die tronk vry te spring is waarskynlik om landuit te gaan, “wat ek nie dink hy gaan doen nie”.

“Dit lyk vir my of daar moeilike tye vir mnr. Zuma voorlê. As hy landuit wou vlug, moes hy dit waarskynlik al gedoen het. Ek kan dit nie uitsluit nie, maar dit lyk vir my of die meer waarskynlike opsie is dat hy tronk toe gaan.

“Zuma het altyd ʼn haas in die hoed en hy en Ace [Magashule] het altyd ʼn plan B. Hy het hom nou egter vasgeloop in die Stalingrad-strategie wat hy die afgelope paar jaar gevolg het,” sê Duvenhage.

“Ek dink die skrif is aan die muur vir Zuma.”

Duvenhage sê ook hy verwag geen groot opstand in Zuma se guns oor die uitspraak nie.

“Die besluit [van die hof] was ʼn goeie een. Dit is ʼn besluit ten gunste van die oppergesag van die reg en van die grondwetlik-demokratiese beginsels. Dalk selfs belangriker as dit is die wil van die huidige regering om daadwerklik op te tree en te handel teen korrupsie.”

Carl Niehaus, woordvoerder van Umkontho we Sizwe (MK) en een van Zuma se mees lojale en uitgesproke ondersteuners, het die tronkstraf wat Zuma opgelê is, as onaanvaarbaar bestempel.

The imprisonment of @PresJGZuma is totally unacceptable. In fact it is an utter outrage! Now it is our revolutionary democratic right and duty to register our outrage, and resistance to this, in no uncertain terms, and we will! ✊????

100% Behind Msholozi! ✊????#HandsOffMsholozi! ✊???? pic.twitter.com/tNMfBqi2wB

— Carl Niehaus (@niehaus_carl) June 29, 2021

Roland Henwood, ʼn politieke ontleder verbonde aan die Universiteit van Pretoria, sê daar is ook niks vreemd aan die minderheidsuitspraak wat deur sommige van die regters gelewer is nie.

“Dit is normale praktyk en ons sien dit in baie uitsprake in die Konstitusionele Hof.”

Henwood sê die minderheidsuitspraak is boonop nie teenstrydig met dié van die meerderheid regters nie: Dit steun ook die bevinding dat Zuma skuldig is aan ʼn ernstige oortreding en dat hy buite perke gereageer het in sy aanvalle op die hof.

Waar die uitsprake verskil het, was oor die gepaste straf wat opgelê moet word.

Henwood sê daar is geen kwessie dat Zuma te na gekom of geviktimiseer is, soos hy deurlopend aangevoer het nie. “Hy volg ʼn politieke strategie.”

Henwood sê dit is duidelik in die oudpresident se soortgelyke benadering in die hooggeregshof, in die saak teen hom wat verband hou met die omstrede wapentransaksie, wat op ʼn “politieke verweer en nie ʼn regsverweer” gegrond is nie.

“ʼn Goeie politieke toespraak gaan jou nie in die hof help nie.”

Uitspraak kan politieke krisis skep

Henwood sê voorts die onversetlikheid van die land se hoogste hof wat betref die regsproses en die handhawing van die Grondwet moet verwelkom word. Dit was ook ʼn sterk aanduiding dat niemand bo die reg verhewe is nie, selfs nie ʼn voormalige president nie.

Hy waarsku egter dat die uitspraak wel politieke spanning kan skep.

“Die volgende paar dae gaan vir die regering uiters moeilik wees en daarmee saam vir die ANC as regerende party: Hulle moet hul voormalige leier aan die polisie uitlewer.

“Indien Zuma nie self aanmeld nie, skep dit natuurlik selfs meer spanning, want dan moet hy gesoek en soos ʼn krimineel gearresteer word,” sê Henwood.

“Dit kan potensieel geweldige politieke spanning skep en kan in die volgende paar dae ʼn krisis veroorsaak.

“Dit is ʼn toets vir pres. Cyril Ramaphosa en die ANC.”

Duvenhage meen Ramaphosa is ná die uitspraak in ʼn sterker posisie. “Ek dink Ramaphosa het die skaal in sy guns geswaai, maar gegewe die ANC-kultuur verwag ek dat dit nie die einde van die geveg gaan wees nie.

“Die ding sal bly maal onder die oppervlak.

“Ek dink die land is stabiel en dink trouens dit kan tot ʼn mate ʼn bydrae lewer tot breër stabiliteit in die land. Die Zuma-faktor is tot ʼn groot mate geneutraliseer en Ramaphosa het sy posisie gekonsolideer.”

Sad but proud moment for SA’s democracy: no-one should take pleasure in the sight of a former president going to jail. But the strength of the rule of law and the independence of court is something wonderful to behold. #ConCourt #jacobzuma

— Richard Calland (@richardcalland) June 29, 2021