Meningstuk: Semi-professionalisme druk skolerugby dood

Die wenfaktor begin ’n baie belangrike rol te speel. Foto: Verskaf.

Ai, waar is die goeie ou dae van gewone interskoletoernooie, waar derbies tussen twee skole alle rugbyspanne, dikwels ook hokkie, netbal, selfs vasvra en skaak, ingesluit het?

Die wenfaktor het die afgelope tyd in so ʼn mate hand uitgeruk dat skolerugby nou as semiprofessioneel beskou kan word. In die proses het hoërskole se finansiële aanbiedinge aan spelers en die teen-aanbiedinge van ander skole die verhoudings tussen ou tradisionele rugby-teenstanders vertroebel.

ʼn Voorbeeld hiervan is toe van die land se oudste rugbyskole, SACS en Wynberg, besluit het om nie weer teen Boishaai te speel nie. Die Paarliete het die memorandum van ooreenkoms verbreek wat 26 staatskole aangegaan het en waarvolgens onderneem is om nie spelers van ander skole af te rokkel nie.

Soortgelyke gevalle het die afgelope jare toenemend in KwaZulu-Natal, Pretoria en selfs oor ander rugbyunies se grense voorgekom.

Daar is veral kommer dat die lok van spelers met beter aanbiedings die sterker skole nóg sterker maak, dat die swakker skole toenemend nie meer teen hulle wil speel nie en dat die ongelyke mededinging heelwat seuns ontmoedig om met die spel voort te gaan.

Nieu-Seeland

Die toenemende professionalisme veroorsaak ook in Nieu-Seeland groot probleme. Die wêreld se voorste rugbyland verloor sedert 2014 jaarliks feitlik 5% van hul skolerugbyspelers terwyl skolebasketbal sterk groei.

Hul topskole bou nie van onder af van nege jaar tot 11 jaar oud nie en teiken net die supersterre, was een van die aantygings toe Saint Kentigern College, die voorste skool in Auckland, laat verlede jaar uit die 2019 Auckland 1A-skolekompetisie geskop is. Hulle is egter vanjaar weer as deelnemer herstel.

Van die vernaamste redes wat deur New Zealand Rugby se ondersoek vir die afname van skolespelers gegee is, sluit in die hipermededingende aard van sommige kompetisies. Dit hang saam met die skole se intense rugbyprogramme wat geskoei is op semiprofessionele akademie, die gefragmenteerde en verwarrende kompetisie- en mededingingstrukture, die tekort en gehalte van skoleafrigters, en veral die wen-teen-elke-prys-benadering wat vir baie seuns die vreugde uit die spel gehaal het.

Daar is vroeg vanjaar ʼn stelsel voorgestel waarvolgens kontraktering beperk word tot net twee spelers van ander skole se eerste spanne, met die verdere beperking dat hierdie spelers dan eers ses van hul nuwe skool se wedstryde moet misloop en nie in uitspeelwedstryde mag uitdraf nie.

Dit is uiteindelik nie geïmplementeer nie, maar is gerus iets wat deur die SA Skolevereniging nagevors kan word…

Laerskoolafrigting

Dit is egter nie net die “koop” van sterre om die eerste span te versterk nie. Dit is, soos in Nieu-Seeland gesê is, dikwels die gevolg dat die voederskole van die eliterugbyskole nie genoeg tot die hoërskole se rugbysukses bydra nie.

Wat volg is net ter illustrasie. Hierdie is nie die forum om al die soortgelyke voorbeelde te noem nie want dit kom by al die bonde voor en nie net in hierdie geval of net in die Wes-Kaap nie.

Maroela Media het toevallig die omsendskrywe met rugbyuitslae van ʼn laerskool gesien wat twee weke gelede met agt spanne teen die voerderlaerskool van een van die heel, héél voorste rugbyskole in die Wes-Kaap, trouens een van die topvier in Suid-Afrika, gespeel het.

Laerskool Durbanville het al agt die wedstryde gewen. ʼn Telling van 24-0 by die o. 13’s tussen die twee belangrikste spanne het beklemtoon watter harde werk op die verloorders se hoërskool wag as hulle tussen die vier bestes wil bly.

In die agt wedstryde teen die laerskool van die eliterugbyskool het die Laerskool Durbanville 257 punte teen 29 aangeteken.

♦ Is daar hoegenaamd enige afrigting van gehalte by Laerskool Durbanville se teenstanders, ʼn skool wie se hoërskool immers tussen die land se vier bestes tel?

Maar dié soort situasie in al die bonde is egter iets wat met ʼn paar beurse en selfs groot bedrae geld op die Cravenweek reggemaak kan word deur die bestes te koop, word in die Kaap gespot by skole wat te na gekom word.

By die o. 14’s is die hoërskool se span daarom reeds sterker as by die laer-/voederskool, nóg spelers word verkry in posisies waar die skool sukkel en siedaar: teen Graad 12 is hul ysters met ʼn hoogsbetaalde beroepsafrigter.

Wen is nie onderhandelbaar nie, want rugbysukses is waarop die skool se plakkaat van uitnemendheid geskoei word – en hierdie beroepsafrigter móét dus eenvoudig by die hoërskool regstel wat duidelik op laerskool agterweë gelaat is. Wen teen elke prys…

♦ En wat word elke volgende jaar van Hoërskool Durbanville wie se laerskool so goed vaar?

Hul beste spelers word ook deur die grotes “gekoop” wanneer hulle na graad agt toe gaan. Die ander spelers gaan grootliks na die hoërskool, met voortsetting van hul goeie vertonings soos deur so vele ander laerskole waar afrigting wel die erns is.

Dit waarborg egter nie sukses nie en hulle speel dan gewoonlik teen die tweede en selfs derde vlak hoërskole hul rugby.

KOSTE

Dit kos die ouers duisende der duisende om heen en weer te vlieg na waar hul bloedjies teen die beste in die ander groot stede speel.

ʼn Mens ys om te dink hoeveel die skole self moet bydra vir sulke wedstryde, veral in die gevalle waar van die jong helde se ouers nie self kan opdok vir die spul toere nie. En sou hierdie geld nie tot veel groter nut vir ander benodighede op skool aangewend kon word nie?

Wees maar net op ʼn Vrydagoggend by Kaapstad se lughawe wanneer skole van die binneland daar land vir die maak-of-breek-wedstryd teen een van die Kaapse grotes, of op die Sondag wanneer hulle huiswaarts keer. Ma’s, pa’s, soms selfs die uitgebreide gesin of familie, toer saam.