Deur Nicholas Woode-Smith
Die Uniegebou (Foto: Phill Magakoe / AFP)
ʼn Land so groot en divers soos Suid-Afrika is veels te groot om deur ʼn enkele sentrale regering bestuur te word. En aandrang deur die ANC dat Suid-Afrika ʼn eenheidstaat is, is nie net duidelik verkeerd nie, maar onverantwoordelik.
Die bestaan van provinsiale regerings en parlemente, en klousules wat selfbeskikking en outonomie in die Grondwet ondersteun, weerspreek die ANC se bewerings dat Suid-Afrika unitêr is. Provinsiale, munisipale en ander vorme van plaaslike regering is toegerus en moet die regte en voorreg gegee word om plaaslike sake volgens plaaslike kontekste en behoefte te bestuur.
Dit is nie net ʼn ideaal vir die liberale desentraliste of die federaliste wat gehelp het om die Grondwet in te lig nie, maar ʼn noodsaaklikheid.
Diversiteit
Suid-Afrika het elf amptelike tale. Dit is ongeveer 1,22 miljoen vierkante kilometer groot, met ʼn bevolking van 59,39 miljoen mense (vanaf 2021). Ons is so groot, geografies, dat terwyl ons onder ʼn enkele tydsone funksioneer, ons in werklikheid onder ten minste twee bestaan.
En al hierdie getalle kan nie die groot kulturele verskille wat steeds oor hierdie land voortduur, verdoesel nie. Nie net in aspekte van godsdiens en ras, wat oorkom kan word nie, maar op die maniere waarop mense graag regeer wil word. Die bestaan van monargieë, gewoontereg, tuislande wat effektief nog bestaan, en ongelooflike verskillende verwagtinge van die regering kan openbaar hoe anders verskillende mense regeer wil word.
Ekonomiese diversiteit noodsaak ook ʼn ander lens vir verskillende gebiede. ʼn Eerstewêreldstad soos Kaapstad behoort nie onder dieselfde beleide en regulasies as die landelike Noord-Kaap te bestaan nie.
Wes-Kaap
Die Wes-Kaap word al ʼn dekade en ʼn half deur die DA regeer. Dit is baie onwaarskynlik dat die ANC hierdie streep sal breek. Ten minste nie wetlik nie. Maar terwyl die DA ʼn aanleg vir bestuur in die Wes-Kaap getoon het, is ander kiesers nie oortuig nie. Hulle verkies steeds die ANC, wat sy sentrale bestuur gebruik om slegte wette uit te voer wat mense onderdruk wat hulle nie eens verkies het nie.
Die onregverdigheid van mense wat in ʼn DA-provinsie woon wat steeds, ten minste gedeeltelik, deur die ANC regeer word, is net een rede waarom ons verhoogde federale outonomie in hierdie land nodig het.
Die ander rede is blote skaal. Die Verenigde State is ʼn land met ʼn enkele taal, ʼn verenigende kultuur, ʼn enkele siening oor hoe ʼn land regeer moet word, en ʼn baie meer gesofistikeerde burokrasie as wat ons ooit kon hoop om te bereik. Tog is dit steeds verdeel in 50 state met hul eie onafhanklike regerings, wetstoepassing, wetgewende vermoëns en selfs plaaslike kulture.
België, ʼn land wat ongeveer ʼn kwart so groot is as die Wes-Kaap, het ʼn federale stelsel. Om nie te praat van Switserland nie, net effens groter as België, wat sy klein landjie in 26 onafhanklike kantons verdeel het.
Hierdie piepklein lande het die noodsaaklikheid en deug gesien van ʼn land wat op plaaslike vlak regeer word, sodat provinsies of hul ekwivalent soveel moontlik mag toelaat om na hul eie sake om te sien.
Geen redelike argument nie
Suid-Afrika het ʼn korrupte, verouderde, opgeblase en ongesofistikeerde burokrasie, byna nul kulturele en politieke eenheid, en byna ʼn dosyn spreektale. Daar is geen redelike argument vir hierdie land om sentraal regeer te word nie.
Die ANC-regering moet sy magsbehepte obsessie beëindig om Suid-Afrika gesentraliseer te hou onder sy onbekwame bestuur en selfs erger wette. As daar ʼn toekoms vir hierdie land moet wees, moet dit gedesentraliseer word, met federale outonomie, provinsiale onafhanklikheid en plaaslike heerskappy wat die norm word.
Eers dan sal plaaslike regerings toegerus word om hul hulpbronne, kennis en nabyheid aan hulle kiesafdelings te gebruik om die probleme wat deur sentrale regering veroorsaak word, op te los.
- Nicholas Woode-Smith is ʼn skrywer, historikus, politieke ontleder en bydraende skrywer vir die Vryemarkstigting.
Die Unie was reeds in 1910 gedoem. Dit was ‘n versinsel wat deur die Britte en verloopte Boeregeneraals geskep is. Wittes het hul bes gedoen om dit te laat werk, maar het na 80 jaar opgegee. Kom ons breek die Unie op. Die Wes-Kaap en KZN gaan die eerstes wees wat solo vlieg.
…….. ja swaer, soos wat julle droom van ‘n onafhanklike utopia daar onder wat nie sal realiseer nie, droom ek van ‘n ou vakansie plekkie of twee in die Algarve …….
Ja nee houopkruip ons bly alreeds in ons utopia met dienste onafhanklik van enige metro en munisipaliteit. Jy moet wakker slaap of die lewe gaan verby jou so agter tralies en alarms.
Die Kaap is die land in ‘n kleiner formaat. Probeer hierdie droom daar bewaarheid. Die Britte bestuur steeds die Kaap en sal nooit daarvan afsien sonder dwang nie. Dit kom. Julle wyses moes in 1994 verder gedink het, maar nee, toe duik jul vir ‘n drie onder jul eie pale vir ‘n ANC-drie. Berus nou as die dom verloorderspan. Om Afrikaners te nooi om Kaaptoe te trek om by die FrontPlus aan te sluit vir ‘n herhaling van dieselfde?
@houopkruip, jy het die bus reeds verpas. Maar hardloop agterna, miskien kan jy by die volgende stop ‘n plek op die dakrak kry. Maar indien jy dink SA gaan jou ‘n voorspoedige lewe bied lewe jy in utopia. Die ANC het sy greep op die WK verloor. Selfs migrante uit die OK draai teen hulle.
Dream on, die skapenaars (hoofsaaklik) se naiwiteit het die land reeds in 1994 die afgrond in – en ook ‘n paar eeue voor dit.
Houopkruip – waarheen nou vir jou?
@houaankruip, die DA is ons grootste struikelblok.