Aanstellings moenie gedoen word omdat kandidaat ‘naby aan ANC is’

Pres. Cyril Ramaphosa Woensdag by die Zondo-kommisie. (Foto: Themba Hadebe/AFP)

Pres. Cyril Ramaphosa het Woensdag voortgegaan om die ANC se kaderontplooiingskomitee te verdedig.

Hy getuig vandag en môre voor die Zondo-kommissie in sy hoedanigheid as president van die ANC en het onder andere aan die komitee gesê dit is danksy die komitee dat vroue deesdae veel beter verteenwoordigend in senior posisies is.

Adv. Paul Pretorius, getuienisleier, het dit aan Ramaphosa gestel dat oudmin. Barbara Hogan vroeër getuig het dat aangevoer kan word dat daar nie meer nut vir ʼn ontplooiingskomitee is nie en dat ʼn handvol mense nie oor die ontplooiing van senior staatsamptenare kan besluit nie.

Hierop het Ramaphosa geantwoord iemand moet nooit in ʼn pos aangestel word omdat hy “naby aan die ANC” is nie, maar eerder omdat ʼn kandidaat “naby aan Suid-Afrika” is. Terselfdertyd moet die sogenaamde ontwikkelingsagenda ook in gedagte gehou word.

Ramaphosa het die aanstelling van ʼn uitvoerende hoof vir Eskom as voorbeeld voorgehou en sê wie ook al dié pos beklee moenie net gekwalifiseer wees daarvoor nie, maar moet ook ʼn ontwikkelingsagenda volg.

In Eskom se geval, sê Ramaphosa, kan die hoof van die instelling nie net kommersiële belange nastreef nie, maar moet sogenaamde ontwikkelingsbelange ook prioriteit kry. Indien nie, sou “my ouma in Limpopo dalk nooit elektrisiteit gehad het nie”, het Ramaphosa aan adjunkhoofregter Raymond Zondo gesê.

Ramaphosa het getuig hoewel hy kennis neem van Hogan se stelling, die komitee daarop moet fokus om mense aan te stel wat geskik is vir ʼn pos, wat die spesifieke bedryf ken en hul werk sonder vrees of guns doen, nie deur enige belange gekaap sal word nie en die mense van Suid-Afrika sal dien.

Ramaphosa het voorts getuig dat sekere “kwale” in die party reggestel moet word. Volgens hom het kiesersteun vir die ANC mettertyd gedaal weens mense se absolute afkeer in korrupsie en dat dit ʼn kwessie is wat die regerende party probeer regstel.

Hy het ook toegegee dat daar faksies in die ANC is – en dat dit die gevolg van verskillende belange, beskouings of ideologieë kan wees.

Volgens Ramaphosa is die ontplooiingskomitee nie betrokke by alle staatsdiensaanstellings nie. Die komitee is wel betrokke by aanstellings soos dié van direkteurs-generaal en soms ook hul adjunkte. Dieselfde geld vir die aanstelling van premiers.

Ramaphosa sê die komitee is egter nie betrokke by aanstellings vir die regbank nie omdat dit deur ʼn wetlike proses gebeur. Die aanstelling van ambassadeurs berus by die president – in oorleg met sy kollegas – omdat ambassadeurs uiteindelik die president in die buiteland verteenwoordig.

Volgens Ramaphosa het die komitee onder sy voorsitterskap ook nie betrokke geraak by die aanstellings van senior amptenare by byvoorbeeld die Nasionale Vervolgingsgesag (NVG) of die polisiehoof nie, waarop Pretorius aan hom gesê het dit lyk of daar ʼn gaping is tussen wat die beleid bepaal en wat in die praktyk gebeur.

Ramaphosa het toegegee dat dit wel die geval is.