Nuuskommentaar: Staatsrede of staatskaping? Staan die regte/slegte SA nou op?

Pres. Cyril Ramaphosa rond sy staatsrede-toespraak af. Foto: Jairus Mmutle/GCIS

Slegs die mees subjektiewe optimis sal meen die opskrif van hierdie nuuskommentaar is alarmisties. Of liewer, onnodig alarmisties, want die kollektief van mediaverklarings, koerantberigte en hoofartikels dui daarop dat daar volop rede vir swaarmoedigheid is oor vandag se staatsrede. Dit is verder asof daar ’n soort mediaweerstandigheid is om veel bydraes van hierdie optimiste en aanhangers van die Ramaforie te dra, omdat daardie weergawe nog net te vaal vertoon teen die uitdagende “arogashule” wat oor die land spoel.

So byna stil-stil het oudpres. Jacob Zuma waarskynlik sy grootste oorwinning nog oor pres. Cyril Ramaphosa behaal. Hiervoor word die magtigste Zuma-kornuit, sekretaris-generaal Ace Magashule, ingespan.

Dit alles gebeur ’n dag voor wat as een van Ramaphosa se grootste oomblikke sou wees, naamlik die staatsrede.

Staatsredes wêreldwyd het in vergelyking met die demokrasie eintlik betreklik laat eers ontstaan, maar spoedig in belangrikheid en afwagting gegroei. ’n Staatsrede is veronderstel om ’n land se koers oor ’n wye spektrum terreine vir die volgende jaar of so uit te stippel. Een van die belangrikstes is die ekonomiese koers en dit verskaf aan beleggers, groot en klein, plaaslik en in die buiteland, iets om mee te werk.

Maar ’n regeringshoof moet eerstens eerlik wees, asook oor die de facto-gesag beskik om te verseker dit bly nie net leë woorde wat na hartelus ondergrawe en geïgnoreer kan word nie.

Of anders gestel, dit moenie net as vyeblaar dien om die werklikheid van wat werklik agter die skerms van staatskaping aangaan te verdoesel nie. En omdat staatskapingsaksies byna voor die voet onwettig en op ’n stropersmentaliteit afgestem is, is geheimhouding van die allergrootste belang.

Zindzi Mandela (Foto: Twitter)

’n Politieke ontleder, prof. Steven Friedman, het ’n paar jaar gelede iets skokkends gesê wat sedertdien in feitlik elke noemenswaardige gebeurtenis geblyk het die waarheid te wees – selfs ’n skandaal van internasionale omvang word nie deur die ANC as skandaal ervaar nie.

Hoeveel keer moes verdwaasde Suid-Afrikaners nou al hoor hoe die prima facie-beginsel oorboord gegooi word om ’n duidelik korrupte kader toe te laat om ongehinderd ANC-poste, en selfs poste elders, te beklee omdat iemand onskuldig is tot hy in ’n bevoegde hof skuldig bevind is. Intussen word alles in die vermoë gedoen om te keer dat sulke sake voor ’n “bevoegde hof” beland, en bevindings van dissiplinêre komitees en ander instellings word eenvoudig onder die mat ingevee.

Dink maar aan die ontsettende stryd van Lara Swart in haar teisteringsklagtes teen ’n voormalige ambassadeur, Norman Mashabane. Die destydse minister van buitelandse sake, Nkosasana Dlamini-Zuma, het eenvoudig die skuldigbevinding deur ’n departementele dissiplinêre komitee tersyde gestel. Die saak is hof toe, en nog ’n klag van iemand anders het gevolg, waarna Mashabane eers herontplooi is.

Die Seriti-kommissie van ondersoek blyk die oupa van alle toesmeerpogings van kaders te wees.

Dat Magashule hierdie kaderbeskerming tot elke prys nou besonder knap benut oftewel uitgebuit het om die parlement te kaap – juis deur van die bekendste Zuma-kornuite skoon te was – lyk na die meesterlike inspan van die “beginsel” dat skandale deur die ANC nie as skandale ervaar word nie.

Nou het van die belangrikste parlementêre portefeuljekomitees voorsitters wat reeds duidelik gediskrediteer is.

Met watter magsvertoon moet Ramaphosa nie vandag met sy staatsrede vorendag kom om enige geloofwaardigheid met haas enigiets te verwerf nie?

Ace Magashule (Foto: ANA)

’n Tipiese voorbeeld van magsvertoon sou wees as dit bevestigde nuus kan wees dat Magashule in hegtenis geneem is. En dalk sommer ’n paar ander ook. Daar was sedert verlede week sterk en geloofwaardige gerugte in omloop dat Magashule op die punt van inhegtenisneming staan.

Politieke partye, landbou-organisasies, burgerlike bewegings en ander het groot verwagtinge (hoewel dikwels openlik skepties) oor wat Ramaphosa vandag gaan sê. Internasionale graderingsagentskappe hou die asem op. Ongelukkig vir Ramaphosa en die Ramaforie-aanhangers gaan Ramaphosa nie net beoordeel word op die regte dinge wat hy nou gaan sê, en wat hy reeds vermag het sedert hy by Zuma oorgeneem het nie, maar ook sy brouwerk tot dusver.

Veral die landbousektor het versugtinge dat hul sleutelbelangrike sektor beveilig moet word – nie net met sekuriteite soos eiendomsreg nie, maar ook fisieke veiligheid teenoor byvoorbeeld plaasaanvalle. ’n Slaprug-benadering hieroor stuur eenvoudig die verkeerde boodskap aan voornemende plaasaanvallers uit. Selfs mense wat onwettig in die land is, kry soms die boodskap plaasaanvalle word heimlik deur die regering gesteun, of iets soortgelyks.

Maklik gaan dit nie vir Ramaphosa wees om ’n beeld van gesag op te tower nie. TLU SA sê hy verwag nog ’n toespraak van geykte retoriek. Agri SA meen die staatsrede gaan ’n waterskeiding of skipbreuk oplewer. Die Vryheidsfront Plus voel Ramaphosa moet nou duidelikheid verskaf oor die regering se pad vorentoe. Netwerk24 meen die aankondiging van verskeie gediskrediteerde LP’s as voorsitters van staande komitees kon nie op ’n slegter tyd vir Ramaphosa gekom het nie.

Ramaphosa het konsekwentheid beloof, en dat hy ’n president vir alle Suid-Afrikaners sal wees. Die Zindzi Mandela-voorval bied ’n ideale geleentheid om ewehandigheid te bewys, hoewel die stilswye hieroor reeds begin baard kry het. Maar gestel nou die voet was effe aan die ander skoen, met ’n wit SA ambassadeur wat swart mense in die Wes-Kaap onwelkome besoekers noem en sê hulle het die gasvryheid waarmee hulle ontvang is, nou al heeltemal te lank uitgebuit? En verder bloot die rasseterme wat Mandela ingespan het rasgewys omkeer?

Sou daar nog so ’n relatiewe stilswye van Ramaphosa en regeringskringe wees soos nou die geval is?

Nie as ’n mens aan die polemiek dink wat ontbrand het toe die DA na die swart aankomelinge uit veral die ANC-beheerde Oos-Kaap as ekonomiese vlugtelinge verwys het nie. Die DA moes dadelik om verskoning vra.