Gesteelde Phala Phala-dollars glo van Soedannese sakeman

Pres. Cyril Ramaphosa (Foto: Elmond Jiyane/GCIS)

ʼn Soedannese sakeman wat 20 buffels op pres. Cyril Ramaphosa se plaas Phala Phala gekoop het, het $580 000 (sowat R9,8 miljoen) vir die diere betaal, ʼn kwitansie hiervoor is glo aan hom uitgereik en dit was dié geld wat uit die president se private woning op die wildplaas gesteel is.

In sy antwoorde aan die onafhanklike paneel van ondersoek, wat ingevolge artikel 89 van die Grondwet aangewys is om die omstandighede van die voorval te ondersoek, werp Ramaphosa meer lig op die diefstal wat die afgelope paar maande soos ʼn swaard oor sy kop hang.

Ramaphosa sê in sy antwoord hy en die plaasbestuurder van sy plaas Ntaba Nyoni, Hendrik von Wielligh, het in 2019 die verkoop van ʼn trop buffels op die plaas bespreek. Die president het aangedui daar is kopers uit die Midde-Ooste en Afrika wat in die diere belangstel.

Die sakeman het die plaas op 25 Desember besoek en die buffels gekoop.

Von Wielligh was in daardie stadium met verlof.

Geld in private woning versteek

Die plaasbestuurder, Sylvester Ndlovu, het Ramaphosa met sy besoek aan die plaas op 26 Desember ingelig van Mustafa Mohamed Ibrahim Hazim, ʼn Soedannese burger, se besoek. Hazim het besluit om die buffels te koop en het $580 000 in kontant vir die diere betaal. Ndlovu het ʼn kwitansie uitgereik en die geld in die kluis by die Bayeto-sentrum gebêre.

Die president het gesê die geld moet in die kluis gehou word tot Von Wielligh terugkeer om die transaksie te verwerk en die geld te deponeer.

Ramaphosa voer aan hy het die plaas op 27 Desember verlaat.

“Mnr. Ndlovu moes op 30 Desember 2019 met verlof gaan. Hy het ongemaklik gevoel om die geld in die kluis in die Bayeto-sentrum te los omdat hy bekommerd was dat verskeie werkers toegang tot die kluis gehad het,” lui die president se antwoord.

“Hy het besluit die veiligste plek om die geld te bêre, is in my private woning op die plaas. Hy het die geld onder die kussings van ʼn rusbank in ʼn ekstra slaapkamer wat byna nooit gebruik word nie, gebêre.

“Hy het gedink dit is die veiligste plek omdat hy geglo het dat niemand by die president se huis sou inbreek nie.”

Ramaphosa sê hy het nie “persoonlike kennis” van die diefstal self nie. Hy is op 10 Februarie, ʼn dag ná die diefstal, deur Von Wielligh oor ʼn veiligheidsbreuk [security breach] op die plaas ingelig terwyl hy in Addis Abeba was. Von Wielligh het ook kringtelevisiemateriaal aangestuur wat wys hoe mense die private woning betree.

By beskermingseenheid aangemeld

Arthur Fraser, ‘n voormalige direkteur-generaal van staatsveiligheid, het aanvanklik die gebeure by Phala Phala aan die groot klok gehang. (Foto: DKD)

Die president het in Ethiopië nog vir genl.maj. Wally Rhoode, hoof van die presidensiële beskermingseenheid, daaroor ingelig en hom gevra om terug te rapporteer.

Kort daarna het Ndlovu by Ramaphosa aangemeld dat die geld uit die private woning gesteel is.

Met sy terugkeer uit Addis Abeba, is die president dadelik na Kaapstad vir ʼn kabinetsvergadering en daarna het sy voorbereidings vir die staatsrede begin. In Februarie, “die vinnigste wat my skedule toegelaat het”, is Ramaphosa na Phala Phala om hom van die situasie te vergewis.

Hy het Rhoode met sy terugkeer na Gauteng gevra om hom by sy woning in Hyde Park in Johannesburg te ontmoet.

“Ek het hom ingelig dat die geld van die verkoop van die wild uit my private woning op Phala Phala vermis word. Die generaal is eers toe ingelig dat, benewens die veiligheidsbreuk, daar ook ʼn diefstal plaasgevind het.”

Daar is ooreengekom dat Rhoode sy seniors sou inlig en aan Ramaphosa sou terugvoer gee.

“Ek het vertrou dat genl. Rhoode die nodige stappe uit ʼn veiligheidsoogpunt sou doen rakende my veiligheid ná die sekuriteitsbreuk by my woning en enige ander stappe wat nodig is om die inligting wat ek met hom gedeel het, aan te meld en te hanteer.”

Volgens Ramaphosa het hy die huisbraak en diefstal by Rhoode aangemeld omdat hy “verantwoordelik is vir die versekering van my veiligheid en sekuriteit in die lig van die pos wat ek beklee”.

Ontken klagtes teen hom

Oudregter Sandile Ngcobo oorhandig die paneel se verslag aan Nosiviwe Mapisa-Nqakula, speaker van die parlement. (Foto: Siyabulela Duda/GCIS)

Ramaphosa ontken al die aanklagte teen hom.

Dit sluit in dat hy betaling ontvang het vir die bedryf van Phala Phala, terwyl dit strydig met die Grondwet is. Hy ontken ook dat hy die wet oortree het deur die diefstal by Rhoode, pleks van die Valke, aan te meld.

“Ek was nie in beheer van die proses wat gevolg is nadat ek die saak by genl.maj. Rhoode aangemeld het nie,” lui die verklaring.

In antwoord op die aanklag dat hy hom skuldig gemaak het aan ernstige wangedrag omdat hy Rhoode by die ondersoek betrek het, hou Ramaphosa vol dit was ingevolge wetgewing omdat die presidensiële beskermingseenheid deel van die polisie vorm.

Oor die vierde klagte teen hom – dat hy skuldig is aan ernstige wangedrag omdat hy glo ʼn onregmatige opdrag aan Rhoode gegee het om die diefstal by ʼn private woning te ondersoek – lui Ramaphosa se antwoord dat hy Rhoode gevra het om die kwessie te hanteer in soverre dit binne sy pligte en verantwoordelikhede was.

“Genl.maj. Rhoode het gevolglik vir my gesê dat die destydse adjunk- nasionale kommissaris van die polisie, lt.genl. [Sindile] Mfazi, hom opdrag gegee het om ʼn voorlopige ondersoek na my veiligheid en enige bedreigings te doen en aan hom terug te rapporteer, waarna hy die saak sou oorneem.”

• Die inhoud van die verslag van die paneel van kundiges, wat moes bepaal of daar weens beweerde oortredings ná die diefstal wel ʼn prima facie-saak teen die president is, word Woensdagaand bekend gemaak.