Die hooggeregshof in Kaapstad. (Foto: Ashraf Hendricks/GroundUp)
Deur John Yeld, GroundUp
Regstappe wat die toekomstige regulering van mynbou in Suid-Afrika ingrypend kan raak, veral wat omgewingsgoedkeuring en openbare deelnameprosesse betref, begin vandeesweek in die Kaapstadse hooggeregshof.
Dinsdag word die eerste deel van ʼn aansoek betwis wat handel oor die 30 jaar lange verlenging van tien diamantmynregte aan die Weskus wat deur die Trans Hex-groep besit word.
Die omgewingsdrukgroep Protect the West Coast, twee kleinskaalse vissersgroepe van Doringbaai en die Olifantsriviermond, en twee individuele vissers van Doringbaai, betwis die hernuwing van die regte wat die regering vroeër toegestaan het.
Hulle voer aan hulle is nie ingelig oor die hernuwings nie en het ook nie die geleentheid gehad om kommentaar te lewer daarop nie. Hulle is van mening dat hulle ook geïgnoreer is toe die oorspronklike regte tussen 1994 en 1998 aan die maatskappy toegeken is.
Die applikante voer aan die omgewingsbestuursprogramme waarop die mynregte gegrond is, is “hopeloos verouderd” en dat nuwe magtigings ingevolge die Wet op Nasionale Omgewingsbestuur (Nema) en ander wetgewing wat in werking getree het nadat die oorspronklike regte toegestaan is, vereis word.
Die aansoek word deur Trans Hex Operations (Edms.) Bpk. teengestaan. Die maatskappy het tussen Februarie 2020 en Februarie vanjaar as Moonstone Diamond Marketing bekend gestaan.
Mynbedrywighede
Trans Hex Operations hou tans tien mynregte wat 85 km ver aan die Weskus tussen Lambertsbaai en Soutrivier strek.
Die regte is destyds as mynmagtigings kragtens die Mineralewet van 1991 toegestaan. Hierdie wet is intussen deur die Wet op die Ontwikkeling van Minerale en Petroleumhulpbronne vervang en die magtiging is omgeskakel na mynregte.
Drie van die tien gebiede word vir mynbou in die vlak see gebruik en is tussen 32 m en ʼn kilometer van die kus geleë.
Die ander sewe is geassosieerde regte wat strek vanaf die rand van plaasgrense tot ongeveer 32 m van die kus af, insluitend die strand en brandersone.
In 2015 het die departement van minerale hulpbronne en energie die bestaande mynreg in een van Trans Hex se drie seekonsessies vir 30 jaar hernu. In Oktober 2021 is die mynregte in die res van sy gebiede hernu, ook vir 30 jaar. Daar was geen openbare deelnameproses of aankondiging oor die toekennings gedoen nie.
Hoewel die departement die mynmaatskappy in 2021 opdrag gegee het om sy bestaande omgewingsbestuursprogramme van 2002 by te werk – wat sy bedrywighede in die drie seekonsessiegebiede en verwante brander- en strandsones reguleer – is geen sperdatum vir so ʼn bywerking opgelê nie. Sedertdien word geen beperkings op die maatskappy se mynboubedrywighede toegepas nie.
Skade aan die Weskus noord van die Olifantsriviermond wat deur vorige diamantmynbedrywighede veroorsaak is (voor Trans Hex Operations). (Foto: John Yeld/GroundUp)
Hof toe
Nadat die applikante in die saak nie noodsaaklike inligting van die departement kon kry oor die hernuwing van die mynregte nie, het hulle die hof in Desember verlede jaar genader.
Die eerste deel van hul aansoek, wat Dinsdag aangehoor word, beoog om ʼn interdik te bekom om enige mynbedrywighede deur Trans Hex en sy kontrakteurs in die seekonsessiegebiede te staak, hangende die afhandeling van die tweede gedeelte van hul aansoek wat die regmatigheid van die regte betwis.
Mike Schlebach, direkteur van Protect the West Coast, voer aan daar was oor die afgelope paar jaar “beduidende en wesenlike” veranderinge in die wetlike raamwerk wat mynbou en die uitwerking op die omgewing betref.
“Gegewe dat Suid-Afrika nou ʼn wêreldleier in die assessering van kussones is, is dit onaanvaarbaar dat hernuwings van mynregte in 2021 goedgekeur is vir ʼn gebied – wat wetenskaplik erken word as ʼn nasionale mynbewaringsbrandpunt – gegrond op ʼn verouderde omgewingsbestuursprogram.”
Hy voer aan daar was boonop geen openbare deelnameproses voordat die verlenging toegestaan is nie. Van die applikante het eers in Augustus verlede jaar van die hernuwing bewus geraak nadat hulle nuusberigte daaroor gelees het.
Ian Hestermann, operasionele direkteur van Trans Hex, het in reaksie op die hofaansoek gesê die maatskappy is al 60 jaar lank aan die Weskus besig met mynbedrywighede en dat hy nog altyd aan die nodige omgewingstandaarde voldoen het.
“Trans Hex het en handhaaf steeds ʼn onberispelike rekord van omgewingsvoldoening en neem dit ernstig op om aan sy omgewingsbestuursprogramme gehoor te gee en om rehabilitasie te onderneem waar nodig,” sê Hestermann.
“Die aansoekers se teenkanting teen die oorspronklike toekenning van die mynregte is ongegrond en hul teenkanting teen die jongste hernuwings van daardie regte is wetlik en feitelik verkeerd.”
Schlebach het egter daarop gewys dat sou die kusgebied en die gedeelte van die Olifantsriviermond beskadig word, “dit nie net vir die huidige geslag verlore is nie, maar ook vir toekomstige generasies”.
Hestermann voer aan die applikante se betoë is “spekulatiewe, breë en algemene argumente oor die omgewingsaard van die konsessiegebiede”.
In aanloop tot die hofsaak het Trans Hex verskeie ondernemings gemaak wat volgens Hestermann “die argument van skade [aan die natuur] oorbodig maak”.
Die mynmaatskappy het onderneem om sy strandmynbedrywighede tussen die hoogwater- en laagwatermerke by Doringbaai te staak tot die hofaansoek afgehandel is. Alle strandmynbedrywighede sal beperk word tot sy Bethel- en Weskus-mynregte en die maatskappy sal nie die grootte van hierdie bedrywighede vergroot nie. Die maatskappy sal geen mynbedrywighede van enige aard binne ʼn beduidende gebied om die Olifantsriviermond uitvoer nie; en dit sal geen landgebaseerde mynbedrywighede in verskeie bewaringswaardige gebiede langs die Weskus aangrensend aan sy drie seekonsessiegebiede onderneem nie.
- Hierdie berig is oorspronklik op GroundUp gepubliseer en word met vergunning op Maroela Media gebruik.
