Man gevonnis nog voor hy kon pleit

(Argieffoto: Anja van der Merwe)

Deur Tania Broughton, GroundUp

’n Man is vanjaar in ’n hof in Mpumalanga skuldig bevind én gevonnis sonder dat hy ooit die geleentheid gegun is om op die aanklagte teen hom te pleit.

Die aanklagte waaraan die beweerde onderhoudswanbetaler Samora Mashaba skuldig bevind is, is ook nooit aan hom gestel nie.

’n Regter het in Julie vanjaar eindelik die skuldigbevinding en vonnisoplegging deur ’n naamlose landdros by die Nkomazi-distrikshof tersyde gestel en gesê die “bisarre” saak is tekenend van die landdroste in onderhoud- en gesinshowe se gebrek aan ervaring.

“Foute soos hierdie het die potensiaal om die regbank in oneer te bring en kan ernstige onreg aan lede van die publiek veroorsaak, met ernstige gevolge vir regterlike beamptes,” sê regter Takalani Ratshibvumo van die hooggeregshof in Mbombela in ’n hersieningsuitspraak.

Dit is steeds nie presies duidelik wat tot Mashaba se skuldigbevinding in die Nkomazi-distrikshof gelei het nie, aangesien daar geen behoorlike rekord is van die betrokke dag se hofverrigtinge nie. Die hofopnamemasjien was die dag buite werking en daar is deur middel van handgeskrewe notas rekord gehou.

“Wat uit hierdie gerekonstrueerde rekord afgelei kan word, is dat Mashaba gedagvaar is om op daardie dag in die hof te verskyn op aanklag van die oortreding van die Onderhoudswet,” sê Ratshibvumo.

Luidens die notas het Mashaba voor sy verskyning die staatsaanklaer genader en reëlings getref  om sy agterstallige onderhoud van R6 000 in twee paaiemente af te betaal. Die eerste paaiement sou op daardie dag betaal word.

Die aanklaer het daartoe toegestem en die hof van die ooreenkoms in kennis gestel toe die saak voor die hof geroep is. Die aanklaer het gevolglik vir uitstel gevra.

“Dinge het egter tydens hierdie proses ’n ommekeer geneem, toe die beskuldigde uit die niet die hof hoor sê dat hy skuldig soos aangekla is. Hy is ook gevra om dit ter versagting van vonnis aan te spreek.

“Die hof het toe besluit om die verrigtinge ingevolge die wet in ’n ondersoek om te skakel. Maar om die een of ander onverklaarbare rede is die beskuldigde toe steeds gevonnis,” sê Ratshibvumo.

(Argieffoto)

Luidens die rekord is Mashaba ’n boete van R6 000 óf ses maande tronkstraf opgelê. Die vonnis lui dat die “agterstallige skuld” uitgestel is en bepaal dan wanneer hy die skuld in twee paaiemente moet betaal.

“Ek sukkel steeds om die vonnis te verstaan, al het ek dit verskeie kere gelees,” sê Ratshibvumo. “Dit is nie duidelik of die bevel om die agterstallige bedrag te betaal benewens die boete is nie.”

Hy bevraagteken dan ook hoe die klerk van die hof dit vertolk het.

Ratshibvumo sê die landdros het nie net versuim om geregtelike onafhanklikheid te bevorder nie, maar ook versuim om Mashaba se grondwetlike regte te beskerm.

“Sy kon bloot ’n versoek om uitstel geweier het as sy nie ten gunste daarvan was nie. Dit sou die staat die geleentheid gegun het om te kies tussen die terugtrekking van die aanklagte of om met die verhoor te begin deur die aanklagte aan die beskuldigde te stel.”

Ratshibvumo sê voorts dit is uiters kommerwekkend dat die landdros Mashaba gevonnis het nadat sy die verhoor in ’n ondersoek omgekeer het.

“Dit is een van die sake wat die behoefte aan deurlopende portuuropleiding aan die kant van die regbank blootlê.

“Dit dui ook op die behoefte daaraan om goed opgeleide en ervare landdroste in familie- en onderhoudshowe te hê. Hierdie howe, asook verkeershowe, word te lank reeds afgeskeep en behandel as howe waar slegs onervare landdroste toegewys word.”

Ratshibvumo het in sy uitspraak gelas dat die skuldigbevinding en vonnis tersyde gestel word en dat die uitspraak na die hooflanddros in Mpumalanga gestuur word “sodat sy in staat is om behoefteterreine te identifiseer wanneer dit kom by die opleiding van regterlike beamptes, nie beperk tot die een wat hierdie saak hanteer het nie”.

Hierdie berig is oorspronklik op GroundUp geplaas en word met vergunning op Maroela Media gebruik.