Só lyk president se adviesraad vir swart bemagtiging

Pres. Cyril Ramaphosa (Foto: GCIS)

Pres. Cyril Ramaphosa het ’n diverse groep mense aangestel om as lede van die advieskomitee vir breëbasis‑ swart ekonomiese bemagtiging te dien en om leiding aan die regering te verskaf rakende verskerpte ekonomiese transformasie.

Die aanstellings is vir ’n tydperk van vyf jaar.

Volgens Vincent Magwenya, woordvoerder van die president, is die volgende 14 raadslede aangestel:

• Kganki Matabane, hoof‑ uitvoerende beampte van die Black Business Council (BBC);
• Gloria Serobe, ’n ervare sakepersoon;
• Nthabiseng Moleko, ’n akademikus en spesialis in nywerheidsontwikkelingsbefondsing;
• Sibongile Sambo, wat ’n maatskappy in die lugvaartdienstesektor bedryf;
• Sibusiso Maphatiane, ’n nyweraar wat sy eie metaalgiet-onderneming bedryf;
• Ajay Lalu, ’n geoktrooieerde rekenmeester en B-BBEE-spesialis;
• Louise Thipe, ’n senior leier in die vakbondbeweging;
• Makale Ngwenya, ’n voorstander van vakbonde en navorser;
• Kashif Wicomb, wat die Progressive Professionals Forum (PPF) lei;
• Lulu Gwagwa, ’n akademikus, ruimtelike‑ontwikkelingsbeplanner en sakepersoon;
• Thulani Tshefuta, wat die gemeenskapskiesafdeling en die jeugbeweging by die nasionale ekonomiese ontwikkeling- en arbeidsraad (Nedlac) verteenwoordig;
• James Hodge, hoofekonoom van die Mededingingskommissie;
• Khathu Lambani Makwela, ’n direkteur van ’n maatskappy in die gesondheidsorgsektor; en
• Irene Dimakatso Morati, ’n interne ouditeur.

Agt van die kandidate is vrouens.

“Provinsiale verteenwoordiging, sektorkundigheid, geslag en ouderdom is van die faktore wat in ag geneem is met die samestelling van die raad,” sê Magwenya.

“In ooreenstemming met die wetgewing wat op die raad van toepassing is, word lede uit die sakewêreld, vakbonde, gemeenskapsgebaseerde organisasies en die akademiese wêreld betrek. Hulle het ook breë kundigheid in die hoofsektore van die ekonomie.”

Petisie teen rasgebaseerde wet

Intussen het net meer as 23 000 Suid-Afrikaners amptelik hul teenstand teen die rasgebaseerde Wysigingswetsontwerp op Gelyke Indiensneming (WGI) aangeteken in ’n petisie wat die Instituut vir Rasseverhoudinge (IRR) Woensdag om 12:00 by die Uniegebou afgelewer het.

Gabriel Crouse, hoof van veldtogte by die IRR, sê Ramaphosa moet die regte ding doen en die WGI vir heroorweging na die Nasionale Vergadering terugverwys. “Die WGI skryf kwotas vir die private sektor voor soos wat daar in die openbare sektor bestaan. Dit beteken dat sommige ondernemings op rassebasis gediskwalifiseer word om staatstenders in te dien. Verder dwing dit werkgewers om hul werknemers volgens ras te beoordeel omdat hulle met boetes gedreig word wat byna alle ondernemings tot bankrotskap sal dryf,” sê Crouse.

“SEB het al hoe meer ongewild in Suid-Afrika geword, maar die WGI vererger SEB se slegste eienskappe.”

Zwelinzima Vavi, hoof van Saftu, het Dinsdag gesê SEB het net ʼn handjie vol mense ryk gemaak terwyl die res van Suid-Afrika in armoede kwyn. “Dít en nog erger dinge kan van die WGI verwag word,” sê Vavi.

Moeletsi Mbeki, ’n onafhanklike ontleder, het die fundamentele aard van SEB wat teen die armes inwerk, soos volg beskryf: “Die oomblik wanneer jy ’n stelsel het waar mense geld maak slegs weens die kontakte wat hulle het, en nie op grond van die werk wat hulle doen nie, is die stelsel oop vir misbruik. Dit is ’n resep vir korrupsie.”

In ’n 2020-peiling in opdrag van die IRR is bevind dat byna driekwart van swart respondente gesê het dat behoeftegebaseerde belastingbefondsde koopbewyse vir onderwys, gesondheidsorg en behuising beter as SEB sal wees.

In die staatskapingverslag oor die werk van die kommissie onder voorsitterskap van hoofregter Raymond Zondo, wat die “onvermydelike spanning” tussen rasvoorkeur en “maksimum waarde-vir-geld” opweeg, is opgemerk dat “die primêre nasionale belang die beste gedien word wanneer die regering die maksimum waarde-vir-geld in die verkrygingsproses kry” en “verkrygingsbeamptes moet sodanig ingelig word”.

Daarenteen het Thulas Nxesi, minister van indiensneming en arbeid, eerder ’n beroep gedoen op “meer aggressiewe” SEB, wat presies is waarop die WGI neerkom. Dit is meer aggressief rassisties en boonop ’n groot struikelblok in die stryd om die lot van die armes te verlig.

Data van Statistieke Suid-Afrika het aangedui dat die boonste swart 10%, volgens SEB, drie maal meer in absolute terme as die boonste wit 10% sedert 2015 verdien het. Die onderste swart 40% het geen verbetering in inkomsteaandeel tussen 2006 en 2015 getoon nie.

Crouse sê diegene wat deur SEB in die steek gelaat is, gaan nou deur die WGI die finale nekslag toegedien word.

Die IRR-petisie aan die president wat deur 23 098 unieke voorleggings onderskryf word, lê gedetailleerde regsargumente neer wat wys dat die WGI strydig is met artikels 1 (stigtingswaardes), 9 (gelykheid), 195 (administrasie) en 217 (verkryging) van die Grondwet.