Egpaar nader hof oor kraamverlof

Deur Tania Broughton

Foto bloot ter illustrasie. (Foto: Unsplash)

ʼn Egpaar van Polokwane het hulle tot die Johannesburgse hooggeregshof gewend oor wetgewing wat bepaal dat slegs vroue vier maande kraamverlof mag neem.

Werner en Ika van Wyk bevraagteken nou die grondwetlikheid van indiensnemingswetgewing in die hof en voer aan dat dié kraamverlofbepalings diskriminerend is.

Die Van Wyks en Sonke Gender Justice, die burgerregteorganisasie wat die egpaar in hul saak steun, sê tye het verander en dat albei ouers ingevolge die wet op vier maande kraamverlof geregtig behoort te wees.

In hul aansoek in die hooggeregshof teen die minister van indiensneming en arbeid, versoek die egpaar ’n wysiging aan die Wet op Basiese Diensvoorwaardes (WBDV). Hulle wil hê die definisie van “kraamverlof” moet verander word na “ouer- en versorgingsverlof”.

Die Van Wyk’s wil voorts ’n bykomende verlofkategorie hê, naamlik perinatale verlof, vir vroue wat nie die volle vier maande verlof wil neem nie.

Die egpaar vra ook ’n bevel dat die minister bepalings instel wat voorsiening maak vir “gelyke ouerskapsverlof en voordele” vir biologiese ouers, aanneemouers en ouers wie se baba uit ’n surrogaatma gebore is.

Tans maak die WBDV, hoewel dit oor die algemeen net na werknemers verwys, spesifiek voorsiening vir vier maande “kraamverlof”. Of dit betaalde of onbetaalde verlof is, hang af van die kontrak met die werkgewer.

Die wet is onlangs gewysig om aan pa’s tien dae vaderskapsverlof toe te staan.

Werner het in sy beëdigde verklaring gesê hierdie bepalings diskrimineer nie net teen pa’s nie, wat ook daarop geregtig is om ʼn band met hul pasgebore baba’s te vorm en in die verantwoordelikhede van kinderopvoeding te deel, maar ook teen ma’s wat gedwing word om hul werkplek te verlaat en die rol van primêre versorger in te neem.

“Die ongelykheid in die verskaffing van kraamverlof sonder ’n ooreenstemmende tydperk van vaderskapverlof plaas ’n ongeregverdigde beperking op die regte van ʼn pa, asook ʼn onregverdigbare las op ma’s om die verstekversorger te word.

“Die wet moet gewysig word om die duidelike wanbalans van regte tussen ma’s en pa’s te takel,” lui Werner se verklaring.

Egpaar se eie ervaring

Die egpaar se seun is in April verlede jaar gebore, en Werner moes die rol van primêre versorger inneem. Hy het vir ’n finansiëledienstemaatskappy gewerk en Ika was die uitvoerende hoof van twee klein sakeondernemings.

Indien sy vier maande kraamverlof sou neem, sou haar ondernemings nie kon handel dryf nie en waarskynlik moes sluit. “Dit moes opgeweeg word teen die kernbelangrikheid van praktiese, toegewyde kindersorg vir my seun,” het Van Wyk gesê.

“Ons het die besluit geneem dat ek ons ​​seun se primêre versorger sou wees, en ek het aansoek gedoen vir die manlike ekwivalent van kraamverlof.”

Die maatskappy het aan hom die standaard tien dae vaderskapsverlof toegestaan, waarna hy vir kraamverlof – soos deur die wet en maatskappy se eie beleid bepaal word – aansoek gedoen het. Dit is egter afgekeur. Hy het toe aansoek vir ses maande sabbatsverlof gedoen – wat twee maande se gewone verlof en vier maande onbetaalde verlof behels.

Die ooreenkoms was dat Werner die vier maande sou moes “terugwerk”, dat hy nie jaarlikse verlof oor daardie tydperk sou ophoop nie, en dat slegs 30% van sy pakket uitbetaal sou word om verpligte voordeelbydraes te dek.

“Ons behoefte om ’n ouer en primêre versorger vir ons pasgebore seun te hê het my werksomstandighede en ons finansiële posisie op kort termyn benadeel. Indien my vrou haar twee ondernemings verloor het, sou dit egter langtermyn finansiële gevolge gehad het,” het Van Wyk gesê.

“Nie alle pa’s kan aansoek doen vir sabbatsverlof nie, en as sodanig diskrimineer die bepalings van die WBDV oor die algemeen teen pa’s,” het hy gesê. Van Wyk meen die Handves van Regte verbied diskriminasie op grond van seksuele oriëntasie en geslag.

“Die aard van die betrokke reg is my reg op gelykheid ingevolge die wet, en ’n vrou se reg op voortgesette diens.

“Die arbeidsdeelname van vroue het toegeneem, asook die noodsaaklikheid van betrokke pa’s by die versorging en grootmaak van kinders. Ouers behoort verantwoordelikhede te deel en ma’s moenie belas word met die groot volumes onbetaalde werk in huishoudings nie.

“Vier maande kraamverlof vir mans sal pa’s toelaat om die grondslag te lê vir ’n meer gelyke verdeling van verantwoordelikhede in kindersorg.”

Van Wyk voer verder aan dat die wet uit voeling is met internasionale neigings. Ander lande soos Spanje, Denemarke, die Verenigde Koninkryk, Duitsland, Australië en Swede het erken dat die rolle van ma’s en pa’s besig is om te ontwikkel en dat gelyke regte vir albei geslagte vereis dat ouers verantwoordelikheid vir hul kinders gelyk verdeel.

Omdat die aangeleentheid betrekking het op ’n grondwetlike kwessie, het die egpaar se prokureurs, Barter McKellar, ’n kennisgewing uitgereik waarin belanghebbende partye versoek word om as amicus curiae by die aansoek aan te sluit, waarna die minister ’n antwoord sal indien. 

• Hierdie berig het oorspronklik op GroundUp verskyn.