Die teenkant van politieke korrektheid

Dr. Leopold Scholtz.: Foto: Reint Dykema.

As daar een ding is waaraan ek reeds dekades lank ’n hekel het, is dit politieke korrektheid. Maar die vraag is: Presies waarvan is dit dat ek so ’n afkeer het? Wat is politieke korrektheid?

Die begrip self het in die vroeë jare tagtig op Amerikaanse kampusse ontstaan. Dis destyds hoofsaaklik deur linksgesinde akademici en studente gebruik om afwykende – dus konserwatiewe en regse – mense onder druk te plaas.

Die “skuldiges” is in werklikheid met informele uitsluiting uit die akademiese gemeenskap gedreig as hulle nie met die linkse hoofstroom konformeer nie. Dit het gegaan oor begrippe soos diskriminasie en gelykheid: Vet mense móés met die eufemisme “horizontally challenged” beskryf word, en prostitute met “sekswerkers”.

Toe ek op ’n keer in 1994 in ’n nuusberig in die koerant skryf van ’n skip se “bemanning”, het ’n (onervare) taalversorger dit verander na “marinestaf” omdat my woordkeuse te kenne sou gee dat vroue minderwaardig is. Dit het ’n skerp konfrontasie tot gevolg gehad, wat ek darem gewen het.

Alle verskille tussen mense, tussen mans en vroue, tussen uiteenlopende kulture, is ontken. Talle van dié wat sulke sake as akademiese onderwerp wou bestudeer, is beskryf as “fasciste”, “rassiste” en nog erger.

Die eerste keer dat ek met die begrip in dié vorm kennis gemaak het, was deur ’n artikel in die nuustydskrif Newsweek wat gewag gemaak het van die “gedagtepolisie” op verskeie Amerikaanse kampusse.

Op grond van bogenoemde is dit dus ’n sentrale eienskap van die begrip politieke korrektheid dat hy homself verabsoluteer en geen afwykings in sy omgewing duld nie. Maar as dít die geval is, moet dit veel wyer toegepas word as slegs die politieke dwang van linkse akademici op Amerikaanse kampusse.

Toe ek in die vroeë jare sestig op hoërskool was, wou ds. Beyers Naudé – wat toe net die Christelike Instituut, ’n anti-apartheidsinstelling, gestig het – sy houding by ons NG gemeente kom verduidelik. ’n Groep jong Afrikanermans het fisiek stelling voor die hek by die kerkterrein ingeneem om hom te verhinder om te praat. Hy het uiteindelik ’n klein groepie mense buite in die straat toegespreek.

Dít was ook politieke korrektheid, nie waar nie?

In die omgewing waar ek grootgeword het, het die wenkbroue gelig as jy jou teen die Afrikanernasionalisme of apartheid uitgespreek het. Dit was eenvoudig not done.

Politieke korrektheid?

En as jy teenswoordig die kommentare onderaan artikels soos dié lees, gaan sommige mense (verreweg darem nie almal nie) half histeries te kere teen enigiets wat hulle as “links” of “liberaal” beskou. Daar word gepraat van die “liegmedia”, so asof die hoofstroommedia doelbewuste leuenaars is.

Dat dit dikwels kom van mense sonder ’n behoorlike insig in hoe die joernalistiek werk, maak dit des te erger. Maar dit daar gelaat.

Hoe moet ’n mens nou hierop reageer?

Dis duidelik dat politiek korrekte mense van alle rigtings aangetrokke voel tot wat hulle sien as kragdadigheid, sterk optrede, skerp taal. In werklikheid ekstremisme.

Die antwoord op linkse ekstremisme is nie regse ekstremisme nie. En ook nie andersom nie.

Die antwoord is gematigdheid en ewewigtigheid.

Gematigdheid is nie dieselfde as lafhartigheid nie. Inteendeel, dit verg soms moed om staande (en kalm) te bly te midde van die geskel wat van sowel links as regs om jou ore woed nadat jy ’n probleem op ’n genuanseerde wyse probeer ontleed het.

Dit wil nie sê dat só ’n ontleding perfek is nie. In die ondermaanse wêreld is dit dikwels geen keuse tussen 100% reg en 100% verkeerd nie, eerder tussen méer reg as verkeerd aan die een kant, en méér verkeerd as reg aan die ander kant.

Die sóéke na die waarheid is dikwels belangriker as die vínd daarvan. As iemand sê hy of sy hét die waarheid – laat al jou hare oombliklik penorent gaan staan. Dis wat die prototipes van die wêreld se huidige linkse en regse populiste, mense soos Adolf Hitler, Benito Mussolini, Josef Stalin en Mao Zedong, ook beweer het.

Dus, laat ons inderdaad met mekaar verskil. Ek kan nie van ander eis dat hulle oombliklik mý vertolking van sake moet oorneem nie. Ek kan wel eis dat ons op grond van feite (pleks van fopfeite), geldige logika en wedersydse respek ’n beskaafde dialoog met mekaar voer.

Op een van die pilare van die antieke Griekse heiligdom te Delphi staan ’n paar treffende woorde: “Gematigdheid in alles.” En Sokrates, een van die mees wyse mense wat ooit geleef het, het dit geëggo: “’n Mens moet weet hoe om die midde te kies en die ekstreme aan albei kante sover moontlik te vermy.”

Die vader van die moderne konstitusionele monargie, die Franse filosoof Charles de Montesqueu, se mening was dat “die gees van gematigdheid” by die wetgewers van die land moet heers. En sy landgenoot, Alexis de Tocqueville, wat in 1837 ’n nooit oortroffe ontleding van die Amerikaanse grondwet en politieke kultuur gepubliseer het, het die “verligte eiebelang” van die Amerikaners gedefinieer as “gereeldheid, matigheid, gematigdheid, versiendheid, selfbeheer”.

Feit is dat die vaders van die Amerikaanse grondwet dié soort rasionele gematigdheid – ’n sentrale element van die Verligting, wat hul idees bepaal het – in gedagte gehad het. Dis waarom hulle die mag verdeel het en voorkom het dat een persoon of instansie te veel mag kry.

Met ander woorde, die president het vennote nodig in die Kongres, die deelstate, die administrasie en in die burgerlike samelewing as hy iets gedaan wil kry en nie in ’n moeras wegsink nie. Dis ook een van die redes – daar is meer – waarom pres. Donald Trump in Amerika soveel teenstand ondervind. Hy neem gematigdheid nie in ag nie.

Waar staan ek in dié opsig?

Wel, soos ek al te kenne gegee het, ek is nie links nie en ook nie regs nie. Ek is dwars.

Terselfdertyd sien ek myself as ’n konserwatiewe liberaal, of – as dit beter klink – ’n liberale konserwatief. Bowenal is ek militant gematig.

Jy kry die gematigdheid van die jellievis, van dié wat geen ruggraat het nie, wat nie standpunt wil inneem nie. Die regte soort gematigdheid is gegrond op gesonde verstand en op die besef dat jy aan ander moet doen wat jy wil hê hulle aan jou moet doen.

Ekstremiste klink manhaftig. Maar hulle rig meestal slegs ’n klomp skade aan.