Staatsinstellings deur misdaadsindikate gestroop

Deur Helen Zille

Helen Zille. (Foto: Tracey Adams/African News Agency)

Hoekom is dit so moeilik om instellings wat al dekades deur die ANC bestuur word te herstel?

Nadat ek, saam met baie ander mense, al hope tyd bestee het om hierdie gebroke instellings te probeer herstel, sal hierdie artikel minstens een belangrike insig deel. Kom ons begin met die voorbeeld van Eskom.

Soos almal nou weet, word Eskom beheer deur kriminele sindikate wat dit onmoontlik maak om hierdie instelling te red. Eskom is in ʼn doodspiraal vasgevang.

Dit geld egter nie net vir Eskom nie. Dit is net ʼn kwessie van tyd voordat die waarheid oor die ANC se kriminele sindikate, wat ander staatsondernemings bestuur, ook ten volle ontbloot word.

Trouens, byna elke regeringsfeer wat sedert die demokratiese bewind in Suid-Afrika deur die ANC beheer word, is in ʼn slagveld tussen ineenlopende netwerke van kriminele sindikate omskep, wat net hul eie verryking probeer bevorder.

Ek dank my sterre dat ek in 2006 die burgemeester van Kaapstad geword het, toe die ANC nog nie lank genoeg hier aan bewind was om die administrasie van al sy vaardighede te stroop of kaders te ontplooi om die sindikate te verteenwoordig nie.

Dit is waarom dit ʼn beheerbare uitdaging was om die verval te stop en om Kaapstad om te draai om ʼn baken van funksionaliteit te word (in vergelyking met elke ander metro in die land).

Burgemeesters in ander metropole, waar hulle uiters komplekse koalisies moet bestuur, het ʼn baie moeiliker taak as wat ek gehad het. Hulle het administrasies geërf wat steeds dikwels aan die sindikate antwoord doen in stede van aan die DA-politici wat nou polities in beheer is.

Daar is ʼn streng wetlike verbod op “inmenging” deur politici in die funksionering van die administrasie. Dit is iets wat die DA respekteer – maar hierdie verbod is gegrond op die aanname dat die amptenare toonbeelde van eerlikheid is, wat beskerm moet word teen korrupte en manipulerende politici.

Ons leer al hoe meer dat waar die DA by die ANC oorneem, die situasie andersom is. Die netwerke van ANC-trawante in die administrasie is almal te gretig om die verbod hierbo aan te haal ten einde voldoende politieke toesig te voorkom en ondersoekende vrae te vermy.

Ons wette is geskryf met die veronderstelling dat amptenare bekwame, onafhanklike staatsamptenare sou wees, wat ingevolge die wet van die land funksioneer en die beleid van die party wat die verkiesing gewen het in die belang van die mense implementeer.

Staatskaping het hierdie mite vernietig – in elke regeringsfeer wat deur die ANC bestuur word en in elke staatsbeheerde entiteit. Om dit reg te stel, sal baie meer spierkrag verg as die huidige toesighoudende magte wat politici toegelaat word om uit te oefen.

Die proses om senior amptenare in die regering aan te stel, benodig ʼn drastiese en volledige hersiening – om die risiko van staatskaping te minimaliseer en om te verhoed dat kriminele sindikate al die staat se kanale van kapitaalvloei vir hul eie selfverryking kaap.

Ten spyte van die krisis van beurtkrag, het die kriminele sindikate wat verskeie lynfunksies in Eskom bedryf, voortgegaan om die entiteit droog te plunder. Hulle sal ons sowaar na fase 8-beurtkrag neem as hulle genoeg voordeel kan trek uit die proses om ons daar te kry.

Dieselfde geld vir byna elke ander ANC-instelling. Daarom moet ons die ANC verwyder en vervang met ʼn beter alternatief. Maar selfs waar die DA oorneem, is die verrotting so diep, en die korrupte belange so verskans, dat dit bomenslike pogings sal verg, binne die raamwerk van die huidige wette, om dinge te verander.

Om Suid-Afrika reg te ruk sal nie oornag kan gebeur nie. Inteendeel, dit sal dekades se werk verg. Maar dit kán en móét gedoen word. En die DA staan gereed vir hierdie groot uitdaging.