Dollar se dae dalk getel

Maandagoggend het die rand vir die eerste keer in drie maande teen meer as R18/$ verhandel. Dié verswakking kom te midde van die verwagte vrystelling van die VSA se jongste inflasiesyfers.

“Die wisselkoers van jou land kan jy sien as die aandeelprys van jou land,” verduidelik Dawie Roodt, hoofekonoom van die Efficient Groep. Suid-Afrika se geldeenheid is oor die algemeen swakker weens uitdagende plaaslike ekonomiese omstandighede.

“Beurtkrag is vir seker deel van die probleem van ʼn swakker rand. Dit demp ekonomiese aktiwiteit en verhoog die koste om sake te doen. Swak groeivooruitsigte maak beleggers skrikkerig wat hul geld dan na veiliger hawens skuif,” sê prof. Waldo Krugell, professor in ekonomie aan die Noordwes-Universiteit.

Plaaslike omstandighede is egter nie al wat die wisselkoers beïnvloed nie en Suid-Afrika is tot groot mate uitgelewer aan wat in die Amerikaanse ekonomie gebeur.

“Die afgelope week of wat is die wisselkoers die storie van ʼn sterk dollar. Dit hang weer af van inflasie en rentekoerse in die VSA. As dit lyk of inflasie hardnekkig hoog gaan bly, gaan rentekoerse hoog bly. Dan versterk die dollar. Dit lyk asof inflasie in die VSA wel begin afneem,” verduidelik Krugell.

Krugell én Roodt meen egter Amerika en die dollar se houvas oor die wêreldekonomie kan nie onbepaald voortduur nie en die desentralisering van geld is wel op pad.

Desentralisering van geld onafwendbaar

“Die afgelope 200 jaar het die wêreld al hoe meer staatsentralisties geraak. Sentrale beheer het toegeneem en regerings het al hoe groter geword. Globalisering het die afgelope 50 jaar dié tendens weer begin omkeer. Hierdie vreeslik rigiede konsep van ʼn soewereine staat het effe momentum begin verloor,” sê Roodt.

Globalisering het staatsgrense op verskeie maniere laat vervaag met state se absolute beheer wat daarmee saam vervaag. Hierdie fragmentering en desentralisering het ook uitkringgevolge op die monetêre (geldelike) front. Die staatsentralistiese fiat-stelsel (papiergeld gekoppel aan ʼn sentrale bank) waaraan ons so gewoond is, gaan dus nie vir ewig met ons wees nie.

“Verandering kom, maar niemand is nog mooi seker hoe dit gaan lyk nie. ʼn Mens sien stukkies hiervan in die gedesentraliseerde finansiële wêreld,” verduidelik Krugell.

“Daar is ʼn tendens vir geldeenhede om te verdwyn en vervang te word met groot, internasionale fiat-geld. Die euro is ʼn goeie voorbeeld daarvan. Die Brasiliane en die Argentyne praat nou met mekaar om ʼn Suid-Amerikaanse geldeenheid daar te stel. Daar is al sprake van ʼn geldeenheid vir Brics-lande. In Wes-Afrika word die Wes-Afrika-frank reeds gebruik wat soortgelyk aan die euro is,” sê Roodt.

Die wyse waarop ons “geld” as konsep verstaan, is besig om te verander.

Roodt sê kripto-geld is nog ʼn aanduiding van die verandering wat kom.

“Die privaat sektor sal waarskynlik ook sy eie digitale geldeenhede, soos Bitcoin, begin uitreik. Dit is nuwe tegnologie wat nog sy voete vind.”

Krugell sê die kripto-wêreld het die afgelope jaar of wat ietwat van ʼn terugslag gekry met al die skandale, ponzi-skemas en spekulatiewe borrels. “Mense het nogal geskrik en gedink hierdie eenhede is nog nie soos geld nie, maar eerder die een of ander vreemde bateklas.”

Nietemin meen Krugell dié blokkettingtegnologie is op die regte fondament gebou en gaan verander hoe ons betaalstelsels werk.

Roodt sê ook digitale geldeenhede vir die privaat sektor is ʼn positiewe verwikkeling, aangesien digitale geldeenhede van ʼn sentrale bank ʼn geweldig gevaarlike wapen in die hand van owerhede is.

“Digitale geldeenhede is programmeerbaar. So kan ʼn sentrale bank dit programmeer om te sê dat jy net brood en geen brandewyn daarmee mag koop nie. Jy kan dit ook so programmeer dat jy toegang tot van jou geld verloor omdat jy iets slegs van die ANC op Facebook gesê het – iets wat reeds in China bestaan met hul sosiale kredietstelsel,” sê Roodt.

“ʼn Manier om die gebruiker daarteen te beskerm is om digitale privaatsektor-geldeenhede aan te moedig.”

Roodt meen geld gaan ook begin spesialiseer. “Jy gaan jou spaargeld in een spesifieke geldeenheid plaas en jou transaksiegeld in ʼn ander. So sit jy jou spaargeld in Bitcoin, wat weens hoë transaksiekoste te duur is vir daaglikse uitgawes. Bitcoin kan dan so omgesit word in ʼn minder sekure geldeenheid wat laer transaksiekoste het waarmee jy brood kan koop.”

Amerikaanse ekonomie klop nog sterk

Talle ekonome begin toenemend waarsku dat daar ʼn borrel in die Amerikaanse ekonomie is en dat die begin van die einde van die dollar hier is, maar Krugell stem nie saam nie.

“Daar was al borrels en ek is seker daar gaan weer borrels wees, maar ek dink nie daar is iets waaroor ʼn mens egter nou moet wakker lê nie.”

Roodt meen ook die Amerikaanse ekonomie gaan nog lank die wêreldekonomie oorheers. “Afgesien van die onlangse hoë inflasie en gepaardgaande hoë rentekoerse, het die Amerikaanse ekonomie doodeenvoudig nie einde nie. Hul werkloosheidsvlakke hou aan daal en ondanks hoë rentekoerse hou die ekonomie net aan met groei.”

Krugell sê ook die bestaande stelsel wat grootliks op die dollar gebou is, is baie stewiger as wat almal dink. “Die Chinese probeer nou al ʼn ruk lank om hul geldeenheid ʼn groter rol te laat speel in wêreldhandel, maar dit vat nie pos nie. Die Russe het ook probeer om rondom die internasionale betaalstelsel te werk met die huidige oorlogsanksies, maar sukkel daarmee. Die ou stelsel is nog baie stewig.”

Roodt stem saam. “Almal gebruik die dollar, want almal gebruik die dollar. Dit klink nie na ʼn vreeslik belangrike rede nie, maar beteken wel dat die dollar die standaard is. So ook is die Amerikaanse kapitaalmark uitsonderlik likied en groot, wat baie belangrik is.”

Roodt wys egter daarop dat alle oorheersende geldeenhede uiteindelik tot ʼn einde kom. “Sowat 100 jaar gelede was die oorheersende geldeenheid in die wêreld die Britse pond. Die Amerikaanse dollar gaan uiteindelik tot ʼn einde kom, maar nie binnekort nie.”