Munisipale oudits ʼn ‘skande’

Ouditeur-generaal Kimi Makwetu (Foto: Elmond Jiyane, GCIS)

Die VF Plus en AfriForum het Woensdag hul kommer uitgespreek nadat Kimi Makwetu, die ouditeur-generaal, vroeër vandag die jongste munisipale oudits vir die 2017-2018 finansiële jaar bekend gemaak het.

Dié oudits het alles behalwe ’n rooskleurige prentjie geskilder met slegs 18 munisipaliteite van die 257 munisipaliteite wat geoudit is, wat skoon oudits ontvang het.

Michal Groenewald, VF Plus-LP en parlementêre woordvoerder, het in ’n verklaring dié getal as ’n skande bestempel. Die party hou vol dat munisipaliteite nie jaar na jaar kan verswak sonder dat daar enige optrede teen amptenare is wat hulle nie aan die ouditeur-generaal se aanbevelings steur nie.

Luidens die party se verklaring het die Vrystaat, Noordwes en Limpopo nie ’n enkele skoon oudit ontvang nie. “Dit is ook kommerwekkend dat die situasie ook in die Wes-Kaap besig is om agteruit te gaan waar skoon oudits van 70% tot 40% gedaal het.

“Die toestand van munisipaliteite bring stabiliteit in Suid-Afrika ernstig in die gedrang en moes lankal reeds tot nasionale krisis verklaar gewees het. Munisipaliteite is lank reeds nie meer in staat om in Suid-Afrikaners se basiese behoeftes te voorsien nie,” lui die verklaring.

Volgens Groenewald kan die VF Plus egter nie sien dat die situasie gou gaan verbeter nie tensy daar daadwerklik iets daaraan gedoen word. Die party sonder regstellende aksie en kaderontplooiing wat daartoe gelei het dat onbevoegde amptenare in bestuursposisies geplaas word, as die sondebokke uit. “Die ander rede [vir die probleem] is dat daar jaar na jaar voortgeploeter word sonder enige gevolge hoegenaamd vir die amptenare wat verantwoording moet doen. Dit moet nou verander,” lui die verklaring.

Die burgerregte-organisasie AfriForum het op sy beurt munisipaliteite oor die kole gehaal vir hul “lakse houding jeens verantwoordbaarheid”.

Morne Mostert, hoof van plaaslikeregeringsake by AfriForum, het in ʼn verklaring gesê dit is ’n skande maar geen verrassing dat daar weer agteruitgang te bespeur is nie. “Ons sien dit nou al vir etlike jare. Pres. Cyril Ramaphosa se droom van megastede is ’n klug as ons nie eens basiese rekeningkundige beginsels kan toepas nie,” het Mostert gesê.

“Die Grondwet plaas ’n verpligting op munisipaliteite om verantwoordingspligtige regering vir plaaslike gemeenskappe te voorsien. Die ouditeurs-generaal is ’n hoofstuk 9-instelling wat aantoon hoe munisipaliteite aan hierdie standaard voldoen. Dit behoort as bewys te dien dat die ANC nie net misluk om gemeenskappe van basiese dienste te voorsien nie, maar ook nie aan die standaard voldoen wat die Grondwet voorskryf nie.”

Dr. Eugene Brink, strategiese raadgewer vir gemeenskapsake by AfriForum, sê die ouditeur-generaal se werk het oor die laaste twee jaar nie net al moeiliker geword nie, maar ook gevaarlik aangesien sy personeel gedreig en toegang tot geboue, rekords en finansiële state geweier word. Volgens Brink probeer munisipale amptenare hul wandade toesmeer.

“Mostert en Brink voer aan dat dit net nie vir die staat moontlik is om homself verantwoordbaar te hou nie en dat daar ’n algehele gebrek is aan leierskap en die wil om te hervorm,” lui die verklaring.