Onteiening: Organisasie eis verskoning oor ‘wanvoorstellings’ in studie

Foto ter illustrasie. (Foto: Noah Silliman/Unsplash)

Die organisasie Sakeliga het Maandag ʼn beroep op die departement van openbare werke en infrastruktuur gedoen om sy sosio-ekonomiese impakstudie oor die onteieningswetsontwerp terug te trek en om verskoning daarvoor te vra.

Dít nadat die sakegroep “die nalatige wanvoorstelling van die perspektiewe van burgerlike organisasies op die wetsontwerp” uitgewys het.

Volgens Sakeliga steun sommige organisasies glad nie die wetsontwerp op onteiening nie hoewel die regering volhou dat dit die geval is.

Sakeliga eis nou nie net ’n verskoning nie, maar ook dat die regering tydens toekomstige impakstudies kennis neem van die ernstige bekommernisse wat die burgerlike samelewing oor die nadelige en onbeplande gevolge van swak beleidsbesluite opper.

Gerhard van Onselen, ʼn senior ontleder by Sakeliga, sê verskeie groepe en burgers het terwyl hulle met die regering oor die wetsontwerp gekonsulteer het, “op die potensiaal van ekonomiese katastrofe gewys” sou die wetsontwerp saam met die grondwetwysiging om konfiskering sonder vergoeding moontlik te maak aanvaar word.

Volgens Van Onselen is nie één van hierdie bekommernisse egter in die impakstudie opgeteken nie.

“In gevalle waar die impakstudie wel besorgdheid opgemerk het, is dit eenvoudig van die hand gewys sonder eerlike konsultasie of redelike en onafhanklike ontleding.”

Van Onselen sê die geldigheid van die raadplegingsproses en die advies wat aan die kabinet verleen is op grond van die impakstudie, word nou bevraagteken.

Sakeliga het die parlementêre voorleggings van verskeie van die organisasies wat deur die impakstudie genoem en geag word as ondersteuners van die wetsontwerp op onteiening, nagegaan.

Volgens Martin van Staden, ʼn regsgenoot by Sakeliga, is dit egter duidelik dat die beoordeling “ʼn growwe wanvoorstelling” van die standpunte van die burgerlike samelewing bevat.

“Baie van die groepe wat volgens die studie die wetsontwerp ondersteun, steun eintlik nie die wetsontwerp nie.”

Dít sluit glo in Agri SA wat dit duidelik gemaak het dat hy nié die wetsontwerp op onteiening steun nie ondanks die regering se opinie dat dit wel die geval is.

Sakeliga sê die indruk wat die regering klaarblyklik hoop om te skep met die impakstudie is dat die wetsontwerp wyd ondersteun word.

“Die regering hoop om hierdie nie-bestaande ‘steun’ te gebruik om besorgde beleggers, buitelandse regerings en skeptiese burgers gerus te stel. Trouens, slegs regeringsdepartemente en burgerlike groepe wat saamstem met die ideologiese oortuigings van die regerende party, was eksplisiet oor hul goedkeuring van die wetsontwerp op onteiening.”

Van Onselen wys daarop dat die beslaglegging op eiendom ʼn skadelike beleid is.

“Deur middel van die wetsontwerp is die regering van plan om beslag te lê op eiendom van sommiges om dit vermoedelik aan ander te gee, of te beheer deur staatsvoogdyskap. Sodoende kan geselekteerde begunstigdes wel eiendom verkry, maar almal kan ly onder die nadelige en verarmende effek wat ʼn algemene aanslag op eiendomsekerheid sal meebring.

“Om ʼn netto-effek te oorweeg moet die regering sy evaluering van vermeende voordele en veral die skade van hierdie beleid nugter heroorweeg, verkieslik in ʼn heraangestelde, onafhanklike en deeglike impakstudie.”