Dít maak plaasaanvalle anders

Dr. Theo de Jager, direksievoorsitter van Saai. Foto: Verskaf.

Deur dr. Theo de Jager

Terwyl daar ’n dramatiese toename in plaasaanvalle en -moorde is en die openbare diskoers daaroor in sowel Suid-Afrika as die buiteland toeneem, word een van die mees polariserende kwessies die vraag of hierdie gruwel maar net die verlengstuk van algemene wetteloosheid op die platteland is.

Heelwat politieke kommentators, joernaliste en selfs landbou-unies maak die verskynsel af as dieselfde tragedie wat homself daagliks in townships en stede afspeel; mense word beroof en vir ’n selfoon of ’n paar rand vermoor. Getalsgewys is bendegeweld op die Kaapse Vlakte selfs erger as die verskynsel van plaasmoorde, word daar gesê, en hier word vroue en kinders ook, soos op plase, die slagoffers van endemiese misdaad.

Dit is veral op sosiale media waar klaers oor plaasmoorde verguis word omdat hulle daardeur “spesiale aandag vir die landbougemeenskap opeis”, terwyl stedelinge en veral townshipbewoners ook daagliks uitgemoor word.

Maar plaasaanvalle en veral plaasmoorde is nie dieselfde as die ander wegholstatistieke van roof en doodslag wat aan Suid-Afrika algaande weer muishondstatus verleen nie. Dit is hoogstens ewe tragies, ewe skadelik vir families en gemeenskappe, en skree om ewe dringende aandag. Daar is egter veral drie dinge wat plaasmoorde van die res onderskei, en wat daarom buitelandse ingryping en spesiale voorkomingsmaatreëls noodsaaklik maak.

Eerstens vra niemand in die openbaar dat township- of bendemoorde gepleeg moet word nie. Daar is nie ’n populêre aanhitsing tot stedelike moorde nie. Dit is nie die tema van politieke toesprake nie, en die massas dreunsing nie “Kill a city dweller, kill a township family” nie. Daar word nie doelbewus ’n politieke klimaat geskep wat dit, soos in die geval van plaasmoorde, aanmoedig nie.

Tweedens gaan rooftogte en stedelike moorde nie met dieselfde mate van brutale marteling gepaard nie. Kinders word nie gedwing om te kyk hoe hul ma verkrag word nie; haar oë word nie uitgesteek nie; en Ouma word nie met ’n staalboor deur haar knieë vermink nie. AfriForum het op 4 Junie vanjaar met absoluut skokkende syfers daarop gewys dat daar in byna die helfte van hierdie onmenslike geweldpleging niks eers gesteel word nie. Dis moord vir die lekkerte daarvan.

Derdens is daar nie ná townshipmoorde, veral op sosiale media, die luidrugtige applous daarvoor nie. Honderde radikale Twitter-rekeninge, met of sonder skuilname, verwelkom elke berig van nóg ’n grusame marteling of moordtoneel, en roep sonder enige gevolge vir meer daarvan. Wetstoepassers het oënskynlik nie die intensie, vermoë of wil om enige iets daaraan te doen nie.

Wat kan hieraan gedoen word?

Die ANC-regering moet die probleem eerstens erken. Daarsonder gaan geen oplossing moontlik wees nie. Dit gaan waarskynlik nie vanself gebeur nie. Sosiale, politieke en veral buitelandse druk sal gebruik moet word om die ANC daartoe te beweeg.

Tweedens moet die ANC sy eie neus afvee en openlik sy rug keer op slagspreuke uit sy geesteserfenis, soos “Kill the farmer, kill the boer”. Hy moet verder gaan en, soos Mandela, sê daardie dreunsang sal nie langer geduld word nie. Dis fundamenteel verkeerd, ongeag die Suid-Afrikaanse Menseregtekommissie se omstrede bevinding daaroor. Suid-Afrika hoef hom nie deur gekaapte artikel 9-instellings te laat definieer nie, veral nie nadat die internasionale mening reeds daaroor praat ten opsigte van ’n misdaad teen die mensdom nie.

Daar moet tot aksie oorgegaan word. Daar moet ’n spesialiseenheid in die lewe geroep word wat ook deur intelligensieskakeling voorkomend kan optree. Dis onvergeeflik dat die polisie se verbintenis ná die ontbinding van die kommando’s, naamlik om ’n reservistemag op die been te bring, ná 15 jaar nog niks gevorder het nie. In die lig van president Ramaphosa se ontkenning van plaasaanvalle by die VN in New York verlede jaar, en die ANC-regering se skreiende versuim om iets tasbaars daaraan te doen, kan hy sekerlik nie geskok wees as al meer Suid Afrikaners en die internasionale gemeenskap onraad vermoed nie?

Ek wens dikwels politieke kommentators en die veiligheidsministers, of die president self, wil net één maal saamgaan na so ’n plaasmoordtoneel. Hulle moet dit ruik en sien: die dierlike brutaliteit van die marteling, en die bloed teen die plafon en die mure.

Eers dán is hulle gekwalifiseerd om oor die ooreenkomste en verskille tussen plaasmoorde en ander misdaad te praat.

• Dr. Theo de Jager is die direksievoorsitter van die Suider-Afrika Agri Inisiatief (SAAI) is ’n landboubelangenetwerk vir boere.