Zindzi Mandela en die internasionale beeld van Suid-Afrika

Zindzi Mandela (Foto: Twitter)

Verlede Vrydag het die Suid-Afrikaanse ambassadeur in Denemarke, me. Zindzi Mandela, verskeie rassistiese en verdelende Twitter-boodskappe die wêreld ingestuur. Volgens mediaberigte wat daarna gevolg het, het dit ook kru taal ingesluit.

In reaksie hierop het AfriForum die nuwe minister van internasionale betrekkinge en samewerking, dr. Naledi Pandor, versoek dat sy na Suid-Afrika herroep en afgedank moet word. Daar is talle redes hiervoor.

Daar is die onaanvaarbare inhoud van haar boodskappe. Regstappe is in die onlangse verlede teen ander Suid-Afrikaners vir soortgelyke verdelende boodskappe geneem en sy is nie bo die reg verhewe nie.

Daar is die trant van die boodskappe. ’n Diplomaat moet … wel … diplomaties wees. Hy of sy kan hom of haar nie tot vernederende en kru taal wend oor kwessies waaroor hy of sy persoonlik sterk voel nie, wat ook al die rede daarvoor mag wees.

Dan is daar die feit dat sy bewys het sy is nie in staat om haar verantwoordelikheid as ambassadeur te begryp en diensooreenkomstig op te tree nie. Jy kan eenvoudig nie wegkruip agter die verskoning dat so ’n boodskap in jou persoonlike hoedanigheid gestuur is nie, want die oomblik waneer jy so ’n openbare amp aanvaar, word enige openbare uitlating deel van die beeld van jou land en al sy mense wat jy in daardie posisie uitdra.

Diplomate, en veral ambassadeurs, moet eintlik die “glas halfvol-” en die “goue randjie om die wolk”- mense wees. Hulle moet buitelandse sake- en politieke vennote oortuig hulle land is dié diamant tussen die klippe wat beleggings, handelsooreenkomste en enige ander voordelige ooreenkomste meer as hulle mededingers verdien. Hulle moet baie beslis nie die beeld van ʼn verdeelde, haatdraende land met geen respek vir basiese regte soos eiendomsreg uitdra nie.

Ook omdat die uitlatings kom van iemand in haar posisie, dra dit gesag by lesers. Dit skep die indruk van ’n uiters onstabiele gemeenskap van haatdraende wraaksoekers. Daarteenoor is daar die bevindings van navorsingseenhede soos die Instituut vir Rasseverhoudinge wat aandui dat verhoudings tussen gemeenskappe op grondvlak in die land veel meer ontspanne is as wat dié soort uitlatings ’n mens wil laat glo. Die meeste buitelandse reisigers, beleggers of sakelui gaan nie moeite doen om vas te stel wie is reg – die ambassadeur of die dinktenks – nie. Hulle gaan eenvoudig ander lande bekyk wat minder ingewikkelde verhoudingsbeelde uitdra.

Politici en diplomate het Suid-Afrika se buitelandse beeld die afgelope jare baie skade berokken. Amptelike standpuntinname jeens gebeure in Mianmar, die DRK en Venezuela laat yslike vraagtekens by die internasionale gemeenskap oor die regering se verbintenis tot die bevordering van menseregte hang.

Dan is daar buitelandse verteenwoordigers se persoonlike skandes. In 2018 het ek al geskryf oor senior diplomate wat skuldig bevind is aan of aangekla is weens bewerings van seksuele teistering, strafbare manslag, dronkbestuur, aanranding, die verswyging van ʼn misdaadagtergrond, voorsiening van vals inligting oor kwalifikasies, asook die oortreding van belastingplig en arbeidswetgewing.

Oor die politieke skade wat die staatskapingsaga aangerig het en steeds aanrig, hoef ek nie uit te wy nie.

Dit is wel so dat die gemiddelde buitelander wat weinig in politiek belangstel, dalk nie juis kennis neem hiervan nie. Waarvan hulle wel weet, is die rampspoedige hantering van visumaansoeke wat binne enkele jare ons toerismebedryf al miljoene of selfs miljarde rande gekos het.

Daarmee saam gaan die reputasie wat Suid-Afrika toenemend weens misdaad, maar ook voorvalle van xenofobie as onveilige bestemming verkry. Al hoe meer lande reik reiswaarskuwings aan voornemende besoekers aan Suid-Afrika uit. Die natuurskoon, fauna en flora, goeie weer en mooi strande van Suid-Afrika is besonders, maar vele ander lande het soortgelyke unieke ervarings wat hulle kan aanbied, sonder dat die toeris daar ekstra versigtig hoef te wees.

Vele van die bestemmings het ook blitsvinnige visumaansoekprosesse, of vereis nie eens visums nie, dus vra dit veel minder moeite en koste van die gemiddelde toeris om daarheen te reis.

Onder hierdie omstandighede is die uitdaging vir diplomate groter. Hulle moet op eiers kan loop sonder dat doppe eers liggies bars. Hulle moet baie beslis nie Twitter-boodskappe uitstuur soos wat Zindzi Mandela gedoen het nie. Sy het ’n verleentheid vir almal in die land veroorsaak en beslis bygedra tot die gebrek aan beleggings, handelsooreenkomste en toerisme wat elkeen van ons raak.

As sy nie bereid was om neutraal te staan teenoor alle Suid-Afrikaners nie, moes sy ’n ander loopbaankeuse gemaak het. Jy kan nie gelyktydig politieke aktivis en diplomaat wees nie. As aktivis kon sy kwessies wat haar kwel, soos ongelykhede in die gemeenskap en beskuldigings oor die verlede op ’n aktivistiese manier benader. As diplomaat was sy in ’n unieke posisie om oplossings daarvoor langs ander kanale te probeer vind.

Naledi Pandor, minister van internasionale betrekkinge en samewerking. (Foto: Twitter)

Denemarke is een van die mees welvarende en geletterde gemeenskappe in die wêreld. Dit bied voorbeelde van beste praktyke in die ekonomie en opvoedkundige stelsels waarmee gemeenskappe in Suid-Afrika bemagtig kan word om maatskaplike ongelykhede te oorbrug. Dit behoort haar fokus te wees, in plaas van die onaanvaarbare sondebokskepping van wit inwoners van die land wat sy verteenwoordig.

Die afgelope naweek kyk ek na ’n onderhoud met die politikus, akademikus en voormalige diplomaat, Kishore Mahbubani. Hy skryf Singapoer se groei van Derde Wêreld- na Eerste Wêreldland toe aan drie dinge, naamlik meritokrasie (die aanstel van die beste mens in elke pos), pragmatiese verhoudingsbou en eerlikheid.

Hierdie benadering sou ook Suid-Afrikaanse diplomate se reputasie kon herstel: die aanstel van slegs uitnemende diplomate in senior poste in plaas van kaderontplooiing; dat hulle hul verantwoordelikhede oordeelkundig en onbevooroordeeld hanteer; en dan natuurlik dat hulle eerlikheid beoefen om skandes, soos wat bo genoem word, te voorkom.

Die twiets van Zindzi Mandela is ’n waterskeidingsoomblik waarin die nuwe minister van internasionale betrekkinge en samewerking kan aandui dat dít die resep is wat voortaan gevolg gaan word óf (soos haar voorgangers) die stof wat opgeskop is, onder die mat vee en aanploeter op die rampspoedige pad van die afgelope jare.

Dit sal ook bepaal hoe AfriForum, buitelandse regerings en ander belanghebbendes die situasie verder hanteer.