Luister: Tshwane se Brink bou g’n lugkastele, wél ʼn metro

Cilliers Brink glo vas die hoofstad kan, ten spyte van beroerde finansies, omgekeer word. (Foto: Verskaf)

ʼn Helse slaggat kelder amper die onderhoud met die nuwe burgemeester nog voor dit begin. Op pad na Tshwane House in die Pretoriase middestad is die verval duidelik. Rommel langs die pad. Die immerteenwoordige slaggat. ʼn Verkeerslig wat nie werk nie. Straatligte wat bedags brand (maar nie snags nie). ʼn Huis het ʼn ferm hand nodig. Instandhouding. Want as daai instandhouding afwesig is, verkrummel die mure lateraan.

Is Cilliers Brink daardie ferm hand?

“Die enigste versekering wat ek kan gee, is dat ek baie hard gaan werk om ʼn sukses te maak van hierdie koalisie en om seker te maak dat Tshwane nie soos ander stede verval nie,” sê Brink wat verlede week sy intrek in die burgemeesterskantoor geneem het.

Sy voorganger se geskiedenis was nie goed nie. Dr. Murunwa Makwarela was kortstondig in die amp voor sy burgemeestersloopbaan in die beskuldigdebank geëindig het.

Dat daar dus baie kastaiings is om uit die vuur te krap, is nie altemit nie.

Begin by benarde finansies

Brink en sy nuwe burgemeesterskomitee is die afgelope paar dae gewikkel in die een vergadering ná die ander – onder meer om te probeer uitpluis presies wat met die stad se beroerde finansies aan die gang is. Die stad en sy bestuurspan is in Januarie in reuseverleentheid gedompel deur die ouditeur-generaal (OG) se ongunstige ouditverslag oor die hoofstad se finansies.

Niemand het behoorlike verantwoordelikheid hiervoor aanvaar nie en daar was oënskynlik ook weinig aanspreeklikheid. Brink sê dit is kritiek wat die DA en sy koalisievennote moet verduur.

“Die toesigrol van politieke leiers was nie deeglik genoeg nie; dit was nie aggressief genoeg nie en daar was uitermate steun op die raad en aanbevelings van die amptenary.”

Dit verander nou en die eerste stap is om beheer te neem van die stad se finansies.

“Die uitgawes oorskry die inkomste al geruime tyd. Daar is duidelik ʼn gebrek binne die administrasie aan bewustheid dat besnoeiings gedoen moet word. Ons gaan lyn-item vir lyn-item deur die hele begroting en ons kyk wat die realistiese inkomste is wat die stad kan kry.

“Dit gaan noodwendig gepaard met ʼn finansiële herstelplan wat nie ʼn lugkasteel is nie. Die huidige finansiële herstelplan – en die finansiële bestuurder stem hiermee met my saam – is nie geloofwaardig nie. Dit moet aangepas en bygewerk word.”

Tshwane het tot 14 April uitstel gekry om sy aanpassingsbegroting af te handel – of nóg ʼn tydperk onder administrasie kan voorlê. Die stad was reeds een keer, vir sewe maande, onder provinsiale administrasie (wat beteken hy moes sy mag aan die Gautengse regering oorgee) en Brink sê hulle sukkel steeds om die verwoesting wat in daardie tyd gesaai is, ongedaan te maak.

Die begroting is dus allerbelangrik. Dit is veronderstel om op 13 April voor die raad te dien en ʼn dag later moet dit deurgevoer wees.

“In daardie begrotings word ʼn hele paar maatreëls aangekondig. Dit gaan nie gewild wees nie. Moeilike besluite sal geneem moet word, want anders is ons situasie nie volhoubaar nie. Daar moet waarde vir belastingbetalers se geld wees – en dit beteken daar gaan weerstand wees.”

Dit beteken ook baie meer regstreeks betrokke bestuur.

“Ek kan nie in hierdie kantoor vasgekeer wees nie. Ons moet plekke besoek om te kyk of die werk gedoen word. Jy moet ook ʼn voorbeeld stel vir die amptenary,” sê Brink.

Bestanddele vir koalisiesukses

Brink en die burgemeesterkomitee se eerste prioriteit is om die metro se geldsake reg te ruk. (Foto: City of Tshwane/Twitter)

Dit het drie probeerslae gekos voor Brink tot burgemeester verkies is en tussenin was daar nog die debakel met die merk van stembriewe vir die verkiesing van die speaker. Intussen moet hy ʼn moeilike koalisie in die stad help bymekaarhou.

“Dit is ʼn papierdun meerderheid. Elke raadsvergadering is ʼn moontlike dreigement vir die voortbestaan van die koalisie.”

Hoe gaan hy dit bestuur?

“Met ʼn baie sterk sweep. Letterlik,” is Brink se antwoord hierop. Die hoofsweep in die raad gaan moet verseker elke koalisieraadslid is op sy pos wanneer hulle daar moet wees. Enige afwesigheid en die kaartehuis tuimel dalk net inmekaar.

“Wyksraadslede is die gesig van die stad en van dienslewering en hulle is onder verskriklike druk. Ek moet by lede van die publiek pleit vir simpatie vir die situasie van wyksraadslede. Baie van hulle probeer nog ander werk ook doen. Ons probeer bekwame mense kry; soms is politiek nie al wat hulle doen nie.

“Vir ons om die regering aanmekaar te hou, gaan daar egter baie sterk dissipline gehandhaaf moet word om raadsvergaderings by te woon.”

Brink, ʼn toegelate advokaat, is ʼn voormalige Tshwane-burgemeesterskomiteelid. Hy is later tot DA-LP verkies en het later weer na die Jakarandastad teruggekeer in wat dalk soms na ʼn politieke dobbelspel moes gelyk het.

“In die eerste plek is ek lief vir Pretoria, ek is lief vir die stad. My huis is hier. My vrou werk hier en my kinders gaan hier skool. Ek was nog altyd ʼn verteenwoordiger van hierdie stad in die parlement. Ek is nie ʼn Kapenaar wat nou hier ontplooi word nie.”

Hy glo die stad se koalisieregering – ʼn meerderheid tussen die DA, VF Plus, ACDP en die IVP – het die “onderliggende bestanddele” om sukses te behaal. Anders as in byvoorbeeld Johannesburg of Ekurhuleni, waar die koalisie nie ʼn meerderheid het nie, is dit in Tshwane wel die geval. “Ek het verwys na ons papierdun meerderheid, maar dit is steeds ʼn meerderheid.”

Hy glo die koalisievennote in Tshwane (DA, Action SA, VF Plus, ACDP en IVP) het ʼn samehorigheid ondanks persoonlikheid- en beleidsverskille en kan breedweg saamstem oor ʼn plan van aksie wat hulle bymekaar kan hou.

“Hierdie koalisie gaan getoets word. Ons gaan oor baie moeilike, ingewikkelde begrotingsmaatreëls moet saamstem.”

As Brink die stad gaan lei soos hy ʼn media-onderhoud bestuur, is Tshwane waarskynlik in goeie hande. Hy dwaal nie sommer af nie; en indien wel, kom hy gou weer tot die punt.

“Enige jong, ambisieuse persoon – dalk naïef – soek na ʼn uitdaging, ʼn projek om aan te pak. As dit suksesvol is, voel jy dat jy ʼn bydrae kan maak en mense se lewe verander – die trajek van die politiek verander, in my geval.”

• Luister hier na uittreksels uit die onderhoud met Brink.