Min nuwe kiesers ‘sleg vir ANC én demokrasie’

(Argieffoto ter illustrasie: Henk Kruger/ANA)

Die lae aantal nuwe kiesers wat tot dusver geregistreer het om aan die munisipale verkiesing op 1 November deel te neem, kan so reg in die hande van partye soos die DA, EFF en Vryheidsfront Plus speel.

Só meen kenners nadat slegs 375 000 nuwe kiesers die afgelope naweek by stempunte oor die hele land geregistreer het.

Gegewe die tendens dat ontevrede ANC-kiesers dikwels liefs wegbly van die stembus as om vir ʼn ander party te stem, en die regering se powere hantering van die Covid-19-pandemie, meen politieke ontleders die lae getal nuwe registrasies skets ʼn bleek prentjie vir die ANC se prestasie by die stembus.

Luidens statistieke wat deur die Onafhanklike Verkiesingskommissie (OVK) bekendgemaak is, het nagenoeg 1,3 miljoen mense teen Sondag geregistreer om aan die komende verkiesing deel te neem.

Volgens Dawie Scholtz, verkiesings- en politieke ontleder, verteenwoordig slegs 375 000 van dié registrasies egter nuwe kiesers wat vir die eerste keer geregistreer het. Die res is mense wat van adres verander het en nou by ʼn nuwe kiessentrum moes registreer.

“Dit is die minste nuwe registrasies wat ek nóg gesien het,” sê Scholtz.

“Dit beteken dat die kiesersrol sedert 2019 met 750 000 kiesers gekrimp het.”

Scholtz meen dis normaal dat die kiesersrol met elke nuwe verkiesing kleiner word namate mense die land verlaat of sterf. Hy sê egter nuwe kiesers wat registreer, herstel gewoonlik dié balans, wat nie vanjaar die geval blyk te wees nie.

Prof. André Duvenhage, politieke ontleder verbonde aan die Noordwes-Universiteit van Potchefstroom, sê dié getalle is “kommerwekkend laag”.

Hy sê dit is ook nie ʼn gegewe dat al diegene wat wel geregistreer het, eindelik sal gaan stem nie.

Volgens Scholtz kan die lae getal registrasies aan verskeie redes toegeskryf word, onder meer swak organisering van die OVK, die ANC se versuim om ʼn deeglike registrasieveldtog te voer en die feit dat ʼn groot aantal kiesers gefrustreerd is met politieke partye in die land.

Kenners meen as daar na vorige tendense gekyk word, sal ʼn lae registrasie- en stempersentasie die regerende party die hardste tref.

Scholtz sê ook dat raskategorieë steeds ʼn oorheersende rol in Suid-Afrikaanse verkiesings speel.

“Minderheidsgroepe, soos bruin, wit en Indiër-kiesers, gaan stem gewoonlik in munisipale verkiesings. Indien die opkoms van swart kiesers laag is, is dit negatief vir die ANC. ʼn Groot opkoms sal weer in die party se guns tel,” sê Scholtz.

Afname in steun vir die ANC

Maroela Media het vroeër berig dat ʼn peiling deur die marknavorsingsfirma Ipsos ook op ʼn aansienlike afname in steun vir die ANC dui.

Roland Henwood, politieke ontleder verbonde aan die Universiteit van Pretoria, meen binnegevegte in die ANC en onlangse opstande in die land het ʼn negatiewe invloed op die steun wat die regerende party vanjaar sal ontvang.

Duvenhage beaam dié stelling en sê die konflik en verdeeldheid wat weens die skorsing van Ace Magashule en die inhegtenisneming van oudpres. Jacob Zuma meegebring is, het die party duur te staan gekom.

“Ek voorspel ernstige gevolge vir die ANC.”

Henwood meen dit is egter nie ʼn uitgemaakte saak dat die DA en Vryheidsfront Plus voordeel daaruit sal trek nie.

“Hulle sal hard moet werk om kiesers te motiveer om te gaan stem.”

ʼn Knou vir demokrasie

Henwood sê die lae registrasiesyfers is egter nie net sleg vir die ANC nie, maar vir die demokrasie in geheel.

“Mense wat nie geregistreer het nie, stel in dié stadium skynbaar nie in die verkiesing belang nie. Dit dui daarop dat nuwe toetreders geensins verbind is tot die kiesstelsel en demokratiese proses nie.

“Dis slegte nuus.”

Henwood sê negatiewe opvattings oor politici en regeringsprosesse dra by tot ʼn lae aptyt om aan die verkiesing deel te neem.

“Ons sit veral met geweldige probleme op plaaslike regeringsvlak. Mense dink dit maak nie meer saak of hulle stem nie, want dit gaan in elk geval nie die situasie verbeter nie.

“Dit ondermyn die hele demokratiese proses en die wyse waarop regerings verantwoordelik gehou word vir wat hulle doen.”

Hy sê voorts daar heers ook steeds ʼn opvatting dat die ANC nasionaal altyd oorheersend sal wees, terwyl die DA in die Wes-Kaap koning sal kraai.

“Dit sal slegs kan verander as mense gaan stem.”

Henwood sê die feit dat die verkiesing op ʼn Maandag val, kan mense ook ontmoedig om deel te neem, aangesien hulle dalk eerder ʼn langnaweek sal neem en met vakansie gaan.

Hy gee toe dat politieke partye egter vanjaar baie uitdagings ten opsigte van werwing ervaar het, wat met beperkings van die Covid-19-pandemie gepaardgaan.

Of die pandemie óók tot ʼn lae opkoms by die stembus gaan bydra, sal net die tyd kan leer, meen prof. Dirk Kotzé, politieke ontleder verbonde aan Unisa.

“Daar sal deeglike opnames gedoen moet word om te bepaal watter faktore, soos die pandemie, eindelik ʼn negatiewe uitwerking rondom die verkiesing gehad het.

“Ons moet wel nie uit die oog verloor dat daar alternatiewe opsies, soos die spesiale stemmery twee dae voor die verkiesing, is nie,” sê Kotzé.